نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• مختار کمیلی

گروه زبان و ادبیات فارسی-دانشکده ادبیات و علوم انسانی-دانشگاه ولی عصر رفسنجان

چکیده

یکی از تاریخنامه‌های فارسی، جامع‌التواریخ اثر خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی است که تواریخ اقوام و ملل مختلف را شامل می‌شود. بخش تاریخ ایران و اسلام این اثر را محمد روشن براساس دست‌نویس کتابخانه کاخ توپکاپی استانبول به شماره 1653، تصحیح و میراث مکتوب منتشر کرده است. بخش تاریخ پیش از اسلام این دست‌نویس در حقیقت مجمع‌التواریخ اثر حافظ ابرو و بخش‌های دیگرآن، جامع‌التواریخ رشیدالدین همدانی است. میراث مکتوب کُلّ این دست‌نویس را به صورت نسخه برگردان چاپ نموده است. در متن مصحَّح روشن اغلاط متعددی وجود دارد. نیز واژه‎هایی برای مصحّح قابل خواندن نبوده و از این رو، وی جای آن‌ها را در متن مصحّح خود، بیاض گذاشته است. در مقالة حاضر این اغلاط، تصحیح و بعضی از واژه‌هایی که جای آن‌ها بیاض مانده، خوانده شده است. روش ما، روش مقابله‌ای است. متن مصحّح روشن با نسخه برگردان جامع – مجمع‌التواریخ مقابله و صورت‌های صحیح پاره‌ای از واژه‎های مغلوط، بازیافت و در مواردی مواضع بیاض مانده، تکمیل گردیده است. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد که شمار اغلاط متن مصحَّح و تعداد موارد بیاض مانده قابل اعتنا و نسبتاً زیاد است. ظاهراً یکی از علل اصلی که باعث آمده مصحِّح در خواندن بعضی واژه‌ها بلغزد و یا واژه‌هایی را ناخوانده رها کند و محل آن‌ها را بیاض بگذارد، همانا غیرمنقوط بودن اغلب واژه‌ها در دست‌نویس اساس مصحِّح است. هدف این مقاله آن است که با نشان دادن این اغلاط و کاستی‌ها و ارائه صورت‌های درست و تکمیل مواضع خوانده نشده و بیاض، چاپ بعدی این قسمت از این تاریخنامه ارجمند، منقّح‌تر گردد.

کلیدواژه‌ها

• جامع‌التواریخ
• مجمع‌التواریخ
• اغلاط
• مقابله
• تصحیح

موضوعات

• پژوهش های مرتبط با تصحیح متون نثر فارسی

عنوان مقاله [English]

Textual criticism of errors and reading of unreadable words in Jami’ al-Tawarikh (Iran and Islam Section) based on the Translated version of Majma ul-Tawarikh

نویسنده [English]

• mokhtar komaily

faculty memberof the departement of persian language and literature -valr Asr university of Rafsanjan

چکیده [English]

One of the most significant Persian histories is Jami’ al-Tawarikh by Khajeh Rashid al-Din Hamadani. It includes the chronicles of different ethnic groups and nations. Its “history of Iran and Islam section” was textually criticized by Mohammad Roshan based on the manuscript of the Archive and Library of the Topkapı Palace Museum in Istanbul, No. 1653, and published by Mirath Makhtub Publishing House. This manuscript is a collection of chronicles by Hafez Abrous that Mirath Maktub has published its translation. There are several errors and slips in the textually criticized text. The proofreader could not read words, he replaced them with dotted lines. In the present article, the errors were corrected, and some words replaced by dotted lines were identified. The correction method is comparative: Roshan’s textually criticized text was compared with the translation of (Majma ul-Tawarikh) and the correct forms of some of the wrong words were retrieved. In the cases of dotted lines, the text was supplemented. The research result shows that the number of errors in the textual critic’s manuscript and the number of cases left blank are considerable. Apparently, one of the main reasons that caused the textual critic to slip in reading some words or leave them blank is that most of the words in the manuscript were the basis. This article aims to make the next edition of this section more complete by showing these flaws and errors, presenting the correct forms, and completing the parts with dotted lines.

کلیدواژه‌ها [English]

• Jami’ al-Tawarikh
• Majma ul-Tawarikh
• comparative errors
• correction