نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

اغراض ثانوی جملات خبری در تاریخ بیهقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علم یگروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.

2 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

چکیده

بحث جملات خبری و انشایی، به علم معانی که شاخه‌ای از علم بلاغت است، مربوط می‌شود. جملات خبری محتمل صدق و کذب‌اند و موضوع آن‌ها در عالم واقع حضور دارد؛ امّا در ادبیّات، با عالم و واقعیّت مجازی مواجه هستیم؛ بدین ترتیب نمی‌توانیم صدق و کذب قضایا را آن‌گونه که در واقع تعیین می‌کنیم، در ادبیّات نیز معیّن کنیم؛ لذا خبر در ادبیّات کلان است و جملات خبری در اغراض ثانوی و مجازی به کار می‌روند و این یکی از شگردهای بلاغت و عمیق ساختن ابعاد ادبی کلام است. تاریخ بیهقی، علاوه بر داشتنِ اطّلاعاتِ تاریخی، ویژگی‌های ادبی‌ و بلاغی نیز دارد. یکی از ویژگی‌ها، کاربرد جملات خبری با غرض ثانوی است. بیهقی با به کار بردنِ جملاتِ خبری با غرض ثانوی، انتقادات، جهان‌بینی‌ها و نگرش‌های خود را به خواننده منتقل‌می‌کند. آشنایی با اوضاع سیاسی و اجتماعیِ دورة غزنویان، در برداشت و تحلیل غرض ثانوی مؤثّر‌است. در این مقاله، سی و سه داستان از مجلّدات شش‌گانة تاریخ بیهقی بررسی‌شده‌است. پر بسامدترین اغراض ثانوی خبر، امر، هشدار، تحذیر از عاقبت امور، تشویق و ترغیب مخاطب و توصیف و فضاسازی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Secondary thoughts of declarative sentences in The Tārīẋ -e- Beyhaqī

نویسندگان [English]

  • hamid taheri 1
  • atefeh hasaniha 2
1 Department of persian language and literature, Faculty of literature and humanities, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran.
2 Department of persian language and literature, Faculty of literature and humanities, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran.
چکیده [English]

Discussion about declarative and creative sentences, refers to the science of meaning that is a branch of eloquence science. The declarative sentences contain both truth and untruth, and their subjects exist in the real world; but in literature, we confront to virtual world and virtual reality; Thus we can’t determine the truth and untruth of the things in literature as well as we do in reality. So the manifest belongs to macro literature and the declarative sentences are used in the secondary and virtual thoughts; and this is one of the techniques of “eloquence and to deepen of literal dimension of speech”. Tārīẋ -e- Beyhaqī in addition to contain the historical information, has a lot of literary features. One of this features is the utilization of declarative sentences with secondary thoughts. After reporting of events, Beyhaqī has explained his criticisms, worldview and attitudes to his book reader by using the “declarative sentences with secondary thoughts”. Acquaintance of the social-political situation of Ghaznavids dynasty are effective in type of secondary thoughts. In this research, we have considered thirty-three stories of sextet of Tārīẋ -e- Beyhaqī. The most frequently secondary thoughts are command, warning, caution of ending of affairs, motivation and description.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tārīẋ -e- Beyhaqī
  • declarative sentence
  • secondary thoughts
  • context
  1. فهرست منابع

    منابع فارسی

    1. انوری، حسن و احمدی گیوی، حسن. (1391). دستور زبان فارسی 2. ویرایش چهارم. چاپ دوم. تهران: فاطمی.
    2. بیهقی، محمد‌بن‌حسین. (1390). تاریخ بیهقی. تصحیح علی‌اکبر فیّاض. چاپ پنجم. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
    3. جهاندیده، سینا. (1379). متن در غیاب استعاره. چاپ اوّل. رشت: چوبک.
    4. رجائی، محمّدخلیل. (1392). معالم‌البلاغه. چاپ چهارم. شیراز: دانشگاه شیراز.
    5. رضانژاد، غلامحسین. (1367). اصول علم بلاغت در زبان فارسی. چاپ اوّل. [بی‌جا]: الزهراء.
    6. سیّدقاسم، لیلا و نوح‌پیشه، حمیده. (1393). «کارکرد گفتمانی وجه جمله در تاریخ بیهقی». فصلنامة علمی پژوهشی پژوهش زبان و ادبیّات فارسی. شمارة 32، صص 85 – 110.
    7. شریعت، محمدجواد. (1372). دستور زبان فارسی. چاپ ششم. [بی‌جا]: اساطیر.
    8. شفائی، احمد. (1363). مبانی علمی دستور زبان فارسی. چاپ اوّل. [بی‌جا]: نوین.
    9. شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1397). موسیقی شعر. چاپ هجدهم. تهران: آگه.
    10. شمیسا، سیروس. (1393). معانی. ویرایش دوم. چاپ چهارم. تهران: میترا.
    11. صفوی، کورش. (1391). آشنایی با زبان‌شناسی در مطالعات ادب فارسی. چاپ اوّل. تهران: علمی.
    12. طاهری، حمید. (1387). «سؤال و اغراض ثانوی آن در غزلیّات حافظ». فصلنامة علمی پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س). شمارة 68 و 69، صص 87 – 118.
    13. عبداللّهیان، حمید. (1381). جنبه‌های ادبی در تاریخ بیهقی. چاپ اوّل. اراک: دانشگاه اراک.
    14. عرفان، حسن. (1395). کرانه‌ها. جلد اوّل و دوم. چاپ نهم. قم: هجرت.
    15. فتوحی، محمود. (1393). بلاغت تصویر. چاپ سوم. تهران: سخن.
    16. فرشیدورد، خسرو. (1382). دستور مفصّل امروز. چاپ اوّل. تهران: سخن.
    17. کزّازی، میر جلال‌الدّین. (1393). زیباشناسی سخن پارسی - معانی. جلد دوم. چاپ دهم. تهران: کتاب ماد (وابسته به نشر مرکز).
    18. الهاشمی، احمد. (1386). ترجمه و شرح جواهرالبلاغه - معانی. ترجمة حسن عرفان. جلد اوّل. چاپ دهم. قم: بلاغت.
    19. همایی، جلال‌الدّین. (1370). یادداشت‌های استاد علّامه جلال‌الدین همایی دربارة معانی و بیان. چاپ اوّل. تهران: هما.