نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

تصحیح واژۀ «عاطار» در یکی از اخوانیّات منتجب‌الدین بدیع جوینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران.

2 استادیار گروه زبان و ادبیّات عرب، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران.

چکیده

کتاب «عتبۀ‌الکتبه» مجموعه مراسلات دیوانی و مکاتبات اخوانی عهد سلطان سنجر سلجوقی با انشای منتجب‌الدین بدیع جوینی است. این کتاب نخستین‌بار به اهتمام علامه قزوینی و استاد اقبال آشتیانی به شیوۀ قیاسی، تصحیح گردید و در سال 1329ه.ش. چاپ شد. به دلیل دشواری‌های تصحیح قیاسی و تک‌نسخه‌بودن اثر، تصحیح و ضبط برخی واژه‌ها در این چاپ از کتاب به‌درستی صورت نگرفته است. یکی از این ضبط‌های نادرست، واژۀ «عاطار» است. نتیجۀ پژوهش پیش رو که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای و نسخۀ خطی «عتبۀ‌الکتبه» انجام شده است نشان می‌دهد که هم مصححان «عتبۀ‌الکتبه» در خوانش واژۀ «عاطار» اشتباه کرده‌اند و هم شارحان کتاب، با استناد و اعتماد به تصحیح قزوینی-اقبال، در شرح این واژه به ‌خطا رفته‌اند یا به معنادارنبودن آن اذعان کرده‌اند. در حقیقت، این واژه که در ادبیات فارسی و عربی سابقه و معنی ندارد، با تحریف کلمۀ آغازین تمثیل عربی «مِمّا طارَ بِهِ عنقاءُ مُغرب» به متن «عتبۀ‌الکتبه» راه یافته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Correction of the Word “عاطار” in One of the Ekhavniyat of Montajaboddin Badi’-e Joveini

نویسندگان [English]

  • Mohammadreza Masoumi 1
  • Mahdi Saghazadeh 2
1 Associate Professor of Persian Language and Literature Department, Yasuj Branch, Islamic Azad University, Yasuj, Iran.
2 Assistant Professor of the Department of Arabic Language and Literature, Yasuj Branch, Islamic Azad University, Yasuj, Iran.
چکیده [English]

The book Atabat-ol-Kataba includes a set of epistolary compositions and correspondence of the era of Sultan Sanjar Saljuqhi written by Montajiboddin Badi’-e Joveini. The book has been edited and published upon the attempts made by Abbas Eghbal Ashtiani and Mohammad Ghazvini in 1950. Due to difficulties of comparative correction and the fact that there has been only one single manuscript of the work in question, certain words have been recorded erroneously in this book. One of these incorrect words is the expression “عاطار” for which both the editors/correctors and commentators of Atabat-ol-Kataba have made mistakes or have declared that the word in question bears no meanings, as they have relied on the edition published by Ghazvini-Eghbal. In essence, there is no such word in Persian or Arabic literatures. Such a meaningless expression has been a distorted form of the initial word of the Arabic proverb “مِمّا طارَ بِهِ عنقاءُ مُغرب” which has paved its way into the text of Atabat-ol-Kataba.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ekhavaniyat
  • عاطار
  • Atabat-ol-Kataba
  • Montajiboddin Badi&rsquo
  • -e Joveini

مراجع

  1. فهرست منابع

    الف. منابع فارسی

    • افراز، ریحانه. (1389). «شرح جامع کتاب عتبۀ‌الکتبه». جلیل نظری. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج.
    1. البستانی، فؤاد افرام. (1373). منجد الطّلاب و فرائد الادب. ترجمۀ محمد بندر ریگی. تهران: انتشارات اسلامی.
    • برهان، محمدحسین. (1362). برهان قاطع. به اهتمام محمد معین. تهران: امیرکبیر.
    • جر، خلیل. (1380). فرهنگ لاروس عربی به فارسی. ترجمۀ سید حمید طبیبیان. چاپ هفتم. تهران: امیرکبیر.
    • خطیبی، حسین. (1386). فن نثر در ادب پارسی. تهران: زوّار.
    • دهخدا، علی اکبر. (1377). لغت‌نامه. چاپ دوم. تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
    • ریاحی‌زمین، زهرا. (1371). «بررسی و شرح عتبۀ‌الکتبه». غلامرضا افراسیابی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.
    • علّامی، ابوالفضل بن مبارک. (ف1011ق). تحفۀ فتحیه. تهران: کتابخانۀ ملی ملک. نمرۀ مسلسل 3811. [نسخۀ خطی]. تألیف: بی‌تا. کتابت: بی‌تا.
    1. قزوینی، زکریا بن محمد. (1390). عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات. برگردان از مترجمی ناشناخته. به کوشش یوسف بیگ باباپور و مسعود غلامیه. قم: مجمع ذخایر اسلامی و کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
    2. مردانی، فیروز. (1376). «شرح لغات و مشکلات عتبۀ‌الکتبه». مهدی نوریان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه اصفهان.
    3. مسعودی، علی بن حسین. (1390). مروج الذّهب و معادن الجوهر. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. چاپ نهم. تهران: فرهنگ معاصر.
    4. معصومی، محمدرضا. (1401). «پیشنهاد تصحیح قیاسی چند واژه در عتبۀ الکتبه». نثرپژوهی ادب فارسی. دورۀ 25، شمارۀ 51، صص 133-155.
    5. منتجب‌الدین بدیع، علی بن احمد.(558ق). عتبۀ‌الکتبه. مصر:کتابخانۀ ملی. نمره مسلسل 6292. [نسخۀ خطی]. تألیف: 528-552ق. کتابت: 671ق.
    6. منتجب‌الدین بدیع، علی بن احمد.(1384)، عتبۀالکتبه؛ مجموعه مراسلات دیوان سلطان سنجر. تصحیح و اهتمام محمد قزوینی و عباس اقبال آشتیانی. تهران: اساطیر.
    7. منتجب‌الدین بدیع، علی بن احمد. (1396). عتبۀالکتبه؛ گزیده‌ای از مراسلات دیوان سلطان سلجوقی. به اهتمام مریم صادقی. چاپ اول. تهران: نگاه معاصر.
    8. نقوی، نقیب. (1386). «وادی آتش، نگاهی به داستان‌های نمادین ادب پارسی». فصلنامۀ تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد. دورۀ 4، شمارۀ 14، صص85-103.
    9. وطواط، رشیدالدین. (1376). لطایف الامثال و طرایف الاقوال. با تصحیح حبیبه دانش‌آموز، تهران: اهل قلم و میراث مکتوب.

     

     

    ب. منابع عربی

    1. زمخشری، محمود بن عمر. (1418ق.). الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل. به تصحیح احمد عبدالموجود و علی محمد معوّض. ریاض: مکتبۀ العبیکان.
    2. میدانی نیشابوری، ابوالفضل احمد بن محمد. (بی‌تا). مجمع الامثال. به تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید. بیروت: دارالمعرفه.
نثرپژوهی ادب فارسی
دوره 26، شماره 54
دی 1402
صفحه 303-321

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار