نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان. تهران. ایران
2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان تهران. ایران
چکیده
نسخۀ خطی اخلاقالأتقیاء و صفات الأصفیاء، نگاشتۀ مظفربنعثمانبنبرمکی (964 م.) است. تاریخ نگارش این اثر مربوط به قرن دهم هجری قمری است. مظفربنعثمان، ملقب به خضر منشی، این نسخۀ خطی را در سه مقاله که هر کدام از آنها شامل چندین باب و فصل است، نگاشته و آن را به یکی از سلاطین عثمانی معاصر خویش، سلطان سلیمان قانونی، تقدیم کرده است. این نوشتار بر اساس روش توصیفیتحلیلی و با هدف معرفی مؤلفههای ظاهری و متنی این اثر و با استفاده از تصحیح قیاسی متن به شرح و تبیین ویژگیهای نسخۀ خطی مزبور در هشت سطح مشخصات ظاهری، موضوعی، زبانی، نحوی، سبکی، بلاغی، بینامتنی و سهوهای مؤلف میپردازد. بر اساس این بررسی، خضر منشی در تألیف اثر خویش گاه از واژگانی استفاده کرده است که متفاوت با زبان معیار زمانۀ اوست. ترکیب جملات عربی و فارسی در عبارات، تلفیق انواع سبکهای نوشتاری، کاربرد فراوان صنایع ادبی سجع، التفات و تضمین المزدوج و بهرهگیری از اندیشه و تأملات شاعران و ادبای پیشین از مشخصات این نسخه است. هر چند این نسخه در موضوع اخلاق نظری و عملی است؛ اما بخش قابل توجهی از آن به عقاید و نحلههای صوفیان میپردازد. معرفی و تبیین ویژگیهای این نسخۀ خطی، زمینهای است برای حفظ و پاسداشت گنجینۀ فراموششدۀ زبان و ادبیات فارسی که در قلمرو غیرفارسیزبانان تألیف شده است.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Introduction of the characteristics and features of the manuscript " the Akhlagh -ol- Atghya & Safat –ol- Asfya " written by Khezr Munshi
نویسندگان [English]
- Hadi Dehghani Yazdeli 1
- Mohammad Reza Pashaei 2
1 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Farhangian University, Tehran. Iran
2 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Farhangian University, Tehran. Iran
چکیده [English]
The manuscript of the Akhlagh -ol- Atghya & Safat –ol- Asfya is written by Muzaffar Ibn Uthman Ibn Barmaki (Dth. 964 AH.). The date of writing of this work is related to the tenth century AH. Muzaffar Ibn Uthman, nicknamed Khezr Munshi, wrote this manuscript in three articles and dedicated it to one of his contemporary Ottoman sultans, Sultan Suleiman Ghanooni. This article is based on the descriptive-analytical method and with the aim of introducing the appearance and textual components of this work and using deductive text correction to describe and explain the characteristics of the manuscript in eight levels of physical, thematic, linguistic, syntactic, and stylistic characteristics, rhetorical, intertextual and inadvertent author. According to this study, Khezr Munshi has sometimes used words in his work that are different from the standard language of his time. The combination of Arabic and Persian sentences in phrases, the combination of different writing styles, the extensive use of the figure of speech of riming prose, Apostrophe, and paronomasia, and the use of the thoughts and reflections of poets and previous literature are the characteristics of this version. Although this manuscript is on the subject of theoretical and practical ethics; a significant part of it deals with the beliefs and practices of the Sufis. Introducing and explaining the features of this manuscript is the basis for preserving the forgotten treasure of the Persian language and literature that has been written in the realm of non-Persian speakers.
کلیدواژهها [English]
- Manuscript
- Akhlagh -ol- Atghya & Safat –ol- Asfya
- Khezr Munshi
- Characteristics
- Tenth century AH
- احمدی، بابک. (1382). ساختار و تأویل متن. چاپ ششم. تهران: مرکز.
- برمکی، مظفربنعثمان. (ف. 964 ق.). اخلاقالأتقیا و صفاتالأصفیاء. ترکیه: کتابخانۀ فاتح (استانبول). نمره مسلسل: 3515. [نسخۀ خطی]. تاریخ کتابت: 10 ق.
- بهار، ملکالشعرا. (1388). سبکشناسی. سه جلد. چاپ سوم. تهران: زوار.
- تجلیل، جلیل. (1367). جناس در پهنۀ ادب فارسی. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- حاجی خلیفه. (1387). کشفالظنون. تهران: مؤسسۀ فرهنگی تبیان.
- حقی اوزون چارشی لی، اسماعیل. (1368). تاریخ عثمانی. ترجمۀ ایرج نوبخت. دو جلد. تهران: کیهان.
- خرندزی زیدری نسوی، شهابالدینمحمد. (1389). نفثةالمصدور. به تصحیح و توضیح امیرحسین یزدگردی. چاپ سوم. تهران: توس.
- سعدی، مشرفالدین مصلحبنعبدالله. (1398). کلیّات سعدی. به تصحیح محمدعلی فروغی. تهران: بدرقۀ جاویدان.
- سعیدی سیرجانی، علیاکبر (مصحح). (1362). یادداشتها. تألیف صدرالدین عینی. تهران: آگاه.
- سلطانی، پوری؛ فروردین، راستین. (1379). اصطلاحنامۀ کتابداری. تهران: کتابخانۀ ملی ایران.
- شمیسا، سیروس. (1384 الف). کلیّات سبکشناسی. چاپ دوم. تهران: میترا.
- شمیسا، سیروس. (1384 ب). سبکشناسی نثر. چاپ نهم. تهران: نشر میترا.
- شمیسا، سیروس. (1395). نگاهی تازه به بدیع. چاپ ششم. تهران: میترا.
- علیزاده خیاط، ناصر؛ روحی کیاسر، اعظم . (1399). «جنبههای بلاغیِ عنصر نحویِ «ندا» در اشعار اخوان ثالث»، مجله مطالعات زبانی و بلاغی، 11(21)، صص 300-275.
- فشارکی، محمد. (1385). نقد بدیع. چاپ دوم. تهران: سمت.
- فریدونی، حسنعلی؛ عمادی، مرجان . (1390). «بررسی عناصر فهرستنویسی نسخههای خطی و تعاریف آنها»، شمسه: نشریه سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، 3 (13-12)، پاییز و زمستان، صص 24-1.
- محبتی، مهدی. (1386). بدیع نو. چاپ دوم. تهران: سخن.
- وحیدیان کامیار، تقی. (1379 الف). «نثر مسجع فارسی را بشناسیم»، نامۀ فرهنگستان، دوره 4، شماره 3 (15)، صص 77-58.
- وحیدیان کامیار، تقی. (1379 ب). بدیع از دیدگاه زیباییشناسی. تهران: دوستان.
- همایی، جلالالدین. (1371). فنون بلاغت و صناعات ادبی. چاپ هشتم. تهران: نشر هما.