نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• هادی دهقانی یزدلی ¹
• محمدرضا پاشایی ²

¹ استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان. تهران. ایران

² استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان تهران. ایران

چکیده

نسخۀ خطی اخلاق‌الأتقیاء و صفات الأصفیاء، نگاشتۀ مظفر‌بن‌عثمان‌بن‌برمکی (964 م.) است. تاریخ نگارش این اثر مربوط به قرن دهم هجری قمری است. مظفر‌بن‌عثمان، ملقب به خضر منشی، این نسخۀ خطی را در سه مقاله که هر کدام از آن‌ها شامل چندین باب و فصل است، نگاشته و آن را به یکی از سلاطین عثمانی معاصر خویش، سلطان سلیمان قانونی، تقدیم کرده است. این نوشتار بر اساس روش توصیفی‌تحلیلی و با هدف معرفی مؤلفه‌های ظاهری و متنی این اثر و با استفاده از تصحیح قیاسی متن به شرح و تبیین ویژگی‌های نسخۀ خطی مزبور در هشت سطح مشخصات ظاهری، موضوعی، زبانی، نحوی، سبکی، بلاغی، بینامتنی و سهوهای مؤلف می‌پردازد. بر اساس این بررسی، خضر منشی در تألیف اثر خویش گاه از واژگانی استفاده کرده است که متفاوت با زبان معیار زمانۀ اوست. ترکیب جملات عربی و فارسی در عبارات، تلفیق انواع سبک‌های نوشتاری، کاربرد فراوان صنایع ادبی سجع، التفات و تضمین المزدوج و بهره‌گیری از اندیشه و تأملات شاعران و ادبای پیشین از مشخصات این نسخه است. هر چند این نسخه در موضوع اخلاق نظری و عملی است؛ اما بخش قابل توجهی از آن به عقاید و نحله‌های صوفیان می‌پردازد. معرفی و تبیین ویژگی‌های این نسخۀ خطی، زمینه‌ای ‌است برای حفظ و پاس‌داشت گنجینۀ فراموش‌شدۀ زبان و ادبیات فارسی که در قلمرو غیرفارسی‌زبانان تألیف شده است.

کلیدواژه‌ها

• نسخۀ خطی
• اخلاق‌الأتقیاء و صفات‌الأصفیاء
• خضر منشی
• مشخصات
• قرن دهم

عنوان مقاله [English]

Introduction of the characteristics and features of the manuscript " the Akhlagh -ol- Atghya & Safat –ol- Asfya " written by Khezr Munshi

نویسندگان [English]

• Hadi Dehghani Yazdeli ¹
• Mohammad Reza Pashaei ²

¹ Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Farhangian University, Tehran. Iran

² Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Farhangian University, Tehran. Iran

چکیده [English]

The manuscript of the Akhlagh -ol- Atghya & Safat –ol- Asfya is written by Muzaffar Ibn Uthman Ibn Barmaki (Dth. 964 AH.). The date of writing of this work is related to the tenth century AH. Muzaffar Ibn Uthman, nicknamed Khezr Munshi, wrote this manuscript in three articles and dedicated it to one of his contemporary Ottoman sultans, Sultan Suleiman Ghanooni. This article is based on the descriptive-analytical method and with the aim of introducing the appearance and textual components of this work and using deductive text correction to describe and explain the characteristics of the manuscript in eight levels of physical, thematic, linguistic, syntactic, and stylistic characteristics, rhetorical, intertextual and inadvertent author. According to this study, Khezr Munshi has sometimes used words in his work that are different from the standard language of his time. The combination of Arabic and Persian sentences in phrases, the combination of different writing styles, the extensive use of the figure of speech of riming prose, Apostrophe, and paronomasia, and the use of the thoughts and reflections of poets and previous literature are the characteristics of this version. Although this manuscript is on the subject of theoretical and practical ethics; a significant part of it deals with the beliefs and practices of the Sufis. Introducing and explaining the features of this manuscript is the basis for preserving the forgotten treasure of the Persian language and literature that has been written in the realm of non-Persian speakers.

کلیدواژه‌ها [English]

• Manuscript
• Akhlagh -ol- Atghya & Safat –ol- Asfya
• Khezr Munshi
• Characteristics
• Tenth century AH