نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

تحلیل جامعه شناختی حکایت «کبوتر مطوّقه» از کلیله و دمنه (براساس نظریۀ «کنش جمعی»)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه لرستان

چکیده

نظریۀ «بسیج جمعی» تیلی، انقلاب و جنبش های رادیکال را گونه هایی از بسیج توده ای می داند که به دنبال تغییر و تحول هستند. تیلی با طرح این نظریه، به دنبال کالبدشکافی، شناخت و درک سازوکارهای درونی حاکم بر این گونه از جنبش های جمعی است. این نظریه با تعدیل و به صورت «کنش جمعی» می تواند سازوکار دورنی حاکم بر اتفاقات غیر سیاسی را نیز نشان دهد. حکایت «کبوتر مطوّقه»، الگویی برجسته از یک «کنش جمعی» متشکل، عمومی و هدف دار است که در موقعیتی خاص، توسط دسته ای از کبوتران به رهبری مطوّقه، سازماندهی می شود. سوال این است که آیا می توان با روش توصیفی تحلیلی و کیفی، حکایت کبوتر مطوّقه را به عنوان نمونه ای موفق از یک «کنش جمعی» پذیرفت؟ پیش فرض مقاله این است که فراتر از متن حکایت، انگاره ها و الگو هایی فرامتن و نظام یافته مانند اصل هویت و وحدت جمعی، اصل ارزش حیات، اصل سازماندهی، اصل منافع و هزینه ها، اصل انسجام منابع، اصل کنشگری جمعی، اصل رهبری به عنوان کنشگر دانا، اصل گفتگوی اقناعی و مستدّل، اصل فرصت شناسی و تهدید وجود دارد که باعث شده است، حکایت مذکور کاربست نظریۀ «کنش جمعی» را به گونه ای باورپذیر، برتابد تا به این وسیله ظرفیت های تفسیری و توضیحی فرامتن این حکایت گسترش یابد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sociological analysis of the Motavaghe Pigeon in Kalile-va-Demneh based on the theory of "collective action"

نویسنده [English]

  • Mohammad Khosravishakib
Associated Professor
چکیده [English]

Charles Tilly's theory of "collective action" understands revolutions and social movements as forms of collective mobilization that seek to modification or prevent a change. By proposing this theory, Charles Tilly seeks to recognize, and understand the internal mechanisms that administrate collective movements. The story of the "pigeon" from Kelileh va Demneh can be considered as a conspicuous model of a collective, general and purposeful "collective action" that is organized in a special situation by a group of pigeons led by the Motavaghe. The question is whether the descriptive pigeon story can be accepted as a successful example of a collective action by descriptive-analytical and qualitative methods? The premise of the article is that beyond the text of the anecdote, met- textual and systematic ideas and patterns such as the principle of collective identity and unity, the principle of survival value, the principle of organization, the principle of benefits and costs, the principle of resource mobilization and collective action, the principle of leadership As a wise actor, there is the principle of persuasive and reasoned dialogue, the principle of opportunism and threat, which has enabled the anecdote to convincingly refute the application of Charles Tilly's theory of "collective action."

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kalileh va Demeneh
  • Motavaghe Pigeon
  • Charles Tilly
  • collective action
  1. الف)منابع فارسی

    1. تیلی، چارلز. (1385). از بسیج تا انقلاب. ترجمۀ علی مرشدی زاد، تهران: انتشارات پژوهشکدۀ انقلاب اسلامی.
    2. کوهلر، اریش. (1398). درآمدی بر جامعه­شناسی ادبیات. گردآوری و ترجمۀ محمدجعفر پوینده. چاپ چهارم، تهران؛ انتشارات نقش جهان.
    3. پیر، زیما. (1377). روش­های تجربی و دیالکتیکی در جامعه­شناسی ادبیّات. ترجمة محمدجعفر پوینده. تهران: انتشارات نقش جهان.
    4. دهقان زاده، مرتضی و همکاران. (1396). «بررسی و تحلیل زمینه­ها و عوامل تقابل بازاریان با حکومت پهلوی دوم بر اساس «مدل بسیج» چارلز تیلی». مجلۀ علمی پژوهشی رهیافت انقلاب اسلامی، پاییز، شماره 4، صص 103- 108.
    5. عطار، نیشابوری. (1374). منطق­الطیر. تصحیح سید صادق گوهری. چاپ دهم؛ تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    6. بحرانی پور، علی و همکاران. (1397). «تحلیل جنبش سربداران بر پایۀ نظریۀ کنش­جمعی چارلز تیلی». مجلۀ علمی پژوهشی تاریخ و تمدن اسلامی، شماره 28، صص 89-120.
    7. معینی، فرزانه. (1398). «ظرفیت­های ­روایی و تمرکززدایانۀ باب هفتم کلیله­ودمنه برای بازنویسی». مجلۀ مطالعات ادبیات کودک، سال 10 ،شمارۀ 2 ،پاییز و زمستان، پیاپی 20، صص103- 125.
    8. منشی، نصراله. (1375). کلیله و دمنه. تصحیح و توضیح مجتبی مینوی طهرانی. چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
    9. مشیرزاده، حمیرا. (1381). درآمدی نظری بر جنبش­های اجتماعی. تهران: انتشارات پژوهشکدۀ انقلاب اسلامی.
      نش، کیت. (1380). جامعه­شناسی سیاسی معاصر. ترجمۀ محمدتقی دلفروز، تهران: انتشارات کویر.
    10. هانت، لین. (1392). کنش­جمعی؛بینش و روش در جامعه‏شناسی تاریخی. ترجمۀ هاشم آقاجری. تهران، انتشارات مرکز.

    ب)منابع لاتین

    1. Tilly. (1977). "Studding Social Movements: Studding Collective Action"; Working Paper 168, Center for Research Social Organization, University of Michigan, Pp. 1-16.
    2. Manure, Olson. (2002). The Logic of Collective Action: Public Good and the Theory of Group; Harvard University Press.
    3. Touraine, Alain. (1985). "An Introduction to the study of social Movements"; Center of Social Research, Number 52, Pp. 749-88.