نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

الگویی برای تحلیل متون منثور فارسی برمبنای مقدمه شاهنامه ابومنصوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشگاه قم

چکیده

ضرورت تدوین الگویی قابل اتکا برای تحلیل متون ادبی، نکته‌ای غیر قابل انکار است. از این رو، تلاش برای تدوین چنین الگویی، تاریخی به دیرینگی متون ادبی دارد. چنین ضرورتی در حوزه نثرپژوهی بیش از حوزه شعرپژوهی به چشم می‌خورد و علت آن را باید در توجه افزون‌تر پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی و البته مخاطبان آن به متون شعری جست و جو کرد. این مقاله با بهره‌گیری از پژوهش-های دیروز و امروز و با استناد به مقدمه شاهنامه ابومنصوری که از قدیمی‌ترین متون برجای مانده زبان فارسی است؛ کوشیده‌است؛ الگویی برای تحلیل متون نثر ارائه کند. پژوهش حاضر که در شیوه‌ای توصیفی-تحلیلی انجام شده بر آن است که تعیین موضوع متن، روشن کردن پیوندهای متن با عوامل تأثیرگذار و سرانجام تعیین جایگاه متن مورد بررسی در حلقه‌های شکل‌گیری و تحول متون منثور، می‌تواند؛ در تحلیل چند و چون متون راه‌گشا باشد. مقدمهء اجرایی کردن چنین الگویی، پژوهش در ویژگی‌های اصیل زبان فارسی و ترسیم دقیق خط سیر و تحول زبان محاوره و خطابه به عنوان دو گونهء زبانی تأثیر گذار در شکل‌گیری و تحول متون منثور است. شاهنامه ابومنصوری با موضوعی حماسی و ملی و با قرار گرفتن در بزنگاه برخورد محاوره، خطابه و نثر مکتوب فارسی، به استقلال نثر می‌اندیشد و با پای‌بندی به موضوع، اصالت زبان، توجه به معیارهای بومی در بهره‌گیری از زبان عربی، رعایت بلاغتی طبیعی، الگویی قابل اعتماد برای نویسندگان زبان فارسی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Model for the Analysis of Persian Prose Based on the Introduction of Abu-Mansuri Shahnameh

چکیده [English]

The significance of setting a valid model for the analysis of literary texts is inevitable. Thus the attempts in this regard date from the history of first Persian literary texts. This significance is deemed even more necessary in prose research than poetry research because Persian language and literature researchers as well as readers have already paid more attention to poetry than prose. Using already conducted research in this area and with reference to the introduction of Abu-Mansuri Shahnameh the oldest Persian prose, the present study aims to represent a model for Persian prose analysis. The present research which has been done by descriptive analysis holds that setting the subject of the text, correlation between the text and influential factors, and also the place of text in the circles of formation and transformation of prose are among helpful contributing elements in prose analysis. As an introduction to perform the above mentioned model, it is deemed appropriate to research on the genuine features of Persian language and the accurate developmental stages of Persian spoken and rhetorical language as two seminal forms effective in the evolution of Persian prose. Abu Mansuri Shahnameh, with epic and national theme and settling at a critical moment meeting of conversation, rhetoric and written Persian prose, considers prose independence and by adhering to the subject of originality of language, attention to indigenous criterion in using the Arabic language, Observance of natural rhetoric is a reliable model for Persian language writers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Text Analysis Model
  • Prose
  • Introduction of Abu-Manuri Shahnameh
فهرست منابع
1. احمدی گیوی، حسن. (1380). دستور تاریخی فعل. جلد اول، چاپ اوّل، تهران: قطره.
2. اقبال آشتیانی، عباس. (1379). تاریخ مغول. چاپ هفتم، تهران: امیرکبیر.
3. انوری، حسن و احمدی گیوی، حسن. (1370). دستور زبان فارسی2. چاپ پنجم، تهران: فاطمی.
4. آرین­پور، یحیی. (1374). از نیما تا روزگار ما. چاپ اوّل، تهران: زوّار.
5. بهار، محمّدتقی. (1373). سبک­شناسی. چاپ ششم، تهران: امیرکبیر.
6. حافظ شیرازی. (1371). دیوان غزلیّات. به کوشش خلیل خطیب رهبر، چاپ دهم، تهران: صفی­علیشاه.
7. حریری، فارس ابراهیمی. (1383). مقامه نویسی در ادبیّات فارسی. چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
8. خطیبی، حسین. (1375). فنّ نثر در ادب پارسی. چاپ دوم، تهران: زوّار.
9. دانش­پژوه، منوچهر. (1389). برگزیدۀ متون نثر فارسی. چاپ دوم، تهران: فرزان روز.
10. رستگار فسایی، منصور. (1395). انواع نثر فارسی. چاپ ششم، تهران: سمت.
11. سعدی. (1369). بوستان. تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ چهارم، تهران: خوارزمی.
12. شمیسا، سیروس. (1380). سبک­شناسی نثر. چاپ پنجم، تهران: میترا.
13. صفا، ذبیح­الله. (1391). گنجینۀ سخن. چاپ هفتم، تهران: فردوس.
14. فتوحی، محمود. (1392). سبک­شناسی. چاپ دوم، تهران: سخن.
15. قزوینی، محمّد. (1391). بیست مقالۀ قزوینی. جلد دوم، «مقدّمهء قدیم شاهنامه» به اهتمام ابراهیم پورداود و عباس اقبال آشتیانی، چاپ اوّل، تهران: اساطیر.
16. محمّدی (بنه­ی گزی گناوه­ای)، عبّاسقلی. (1387). مقدّمۀ ابومنصوری. چاپ اوّل، مشهد: دانشگاه فردوسی.
17. ناتل خانلری، پرویز. (1373). وزن شعر فارسی. چاپ ششم، تهران: توس.
18. نجفی، ابوالحسن. (1374). غلط ننویسیم: فرهنگ دشواری­های زبان فارسی. چاپ هفتم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.