نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

بررسی داروهای جادویی و شفابخش و شیوه‌های درمان در طومارهای نقالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه قم

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم.

چکیده

یکی از بن‌مایه‌هایی که در متون حماسی و روایات نقالی عنصری ثابت و پرکاربرد به‌شمار می‌رود، یافتن داروهایی است که خاصیت ماورایی و شفابخش دارند و پیرامون این جستجو رویدادهای بسیاری روی می‌دهد. در حماسه‌ها گیاهان و میوه‌های عجیبی هستند که خواص جادویی دارند. همچنین مرهم‌های جادویی و شفابخشی که از گیاهان، اجزای بدن دیوان (شاخ دیو، مغز سر دیو، دل و جگر دیو)، روغن اژدها و یا پر سیمرغ به‌دست می‌آیند و به‌طور معجزه‌آسایی موجب تندرستی و بهبود زخم‌ها می‌شوند و نیز معجون‌های جادویی، مهره‌های جادویی، چشمه‌های شفابخش، درمان با دعا و افسون و نظرکرده شدن از جمله موارد جادودرمانی در روایات حماسی و نقالی هستند. پیران، عابدان، اولیا، شاهان، پهلوانان، سیمرغ، زال و جادوگران، از جمله درمانگران یا جادوپزشکانی هستند که شیوه‌های درمانشان در طومارهای نقالی بازتاب یافته‌‌ است. این پژوهش بر آن است که به اختصار درمانگری و داروهای جادویی و شفابخش را در طومارهای نقالی به شیوۀ توصیفی- تحلیلی بررسی ‌نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of Magical and Healing medicines, and Therapeutic Methods in Scrolls of Storytelling

نویسندگان [English]

  • zahra gholami 1
  • mohamad fouladi 2
1 Phd at Qom univercity
2 Associate professor qom univercity
چکیده [English]

One of the motives considered a constant and the most applied element in epic texts and the storyteller’s scrolls, is searching for medicines that are supernatural and healing, and that many events are happening around this search. In epics there are strange plants and fruits that have magical properties. Also, there are magical and healing balms that come from herbs, demons' body parts (including horn, brain, heart and liver), the dragon oil or the feather of Simurgh, and they miraculously heal wounds. Magic potions, magic beads, healing mineral springs, healing through prayers and enchantment and, becoming blessed are among the magic items in epic narratives and storyteller’s scrolls. The saints, the devout, the spiritual guides, the kings, the heroes, Simurgh, Zal (Rostam’s father), and the magicians are among the therapists or witch doctorswhose practices of treatment are reflected in the storyteller’s scrolls. This article aims to do a briefly descriptive-analytical study on the therapies, magical and healing medications in narrators’ scrolls

کلیدواژه‌ها [English]

  • Medicine
  • Therapy
  • Magic
  • Healing property
  • the Scrolls of storytelling
فهرست منابع
منابع فارسی
1.ابن خداداد، فرامرز. (1388). سمک عیّار. با مقدمة محمد روشن. 2ج، چ 4. تهران: صدای معاصر.                
2.ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبدالله. (1362). قانون در طب، ترجمه عبدالرحمن شرفکندی (هه­ژار). 5 ج. چ 1. تهران: سروش.         
3.اسدی طوسی، ابونصر علی بن احمد. (1386). گرشاسب­نامه. به تصحیح حبیب یغمایی. تهران: دنیای کتاب.     
4.الیاده، میرچا. (1384). اسطورۀ بازگشت جاودانه. ترجمه بهمن سرکاراتی. چ4. تهران: طهوری.   
 5.انجوی شیرازی، ابوالقاسم. (1355). قصه­های ایرانی. تهران: امیرکبیر.
6.آموزگار، ژاله و تفضلی، احمد. (1375). اسطورۀ زندگی زرتشت. تهران: چشمه.       
7. بیرونی، ابوریحان. (1370). الصیدنه فی­ الطب، تصحیح عباس زریاب. تهران: نشر دانشگاهی.
8.انجوی شیرازی، ابوالقاسم (1369).فردوسی­نامه. 3ج. چ3. تهران: علمی.         
 9.انوشه، حسن. (1376). فرهنگ­نامۀادبیفارسی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
10.باقری خلیلی، علی­اکبر.(1383). «باورهای عامیانه طبی در پاره­ای از متون ادبی». پژوهش­نامه علوم انسانی و اجتماعی. س 4، ش 14، صص 13-40.               
11.تفضلی، احمد. (1377). تاریخ ادبیّات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار. تهران: سخن.       
12.جباره ناصرو، عظیم. (1396). گردآوری و بررسی روایت­های حماسی نقّالی  منطقۀ کوهمرۀ سرخی. شیراز: تخت جمشید.        
13.جرجانی، اسماعیل. (1395). ذخیرۀ خوارزمشاهی. تصحیح حسین علینقی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.         
14.جهانشاهی افشار، علی و جهادی حسینی، سید امیر. (1396). «جادو و جادوگری در قصۀ امیرارسلان نامدار». فرهنگوادبیاتعامه. س 5، ش18، صص105-130.     
15.خدادادیان، اردشیر. (1356) .«پزشکی و روش­های بهداشتی و درمانی در ایران باستان». هنر و مردم. ش 177 و178، صص63-74.  
16.دماوندی، مجتبی. (1379). «جادوپزشکی در شاهنامه». متن­پژوهی ادبی. ش 13، صص 135-153.
17.دوستخواه، جلیل. (1370). «کاوه آهنگر به روایت نقالان».  ایران­نامه. س10، ش 37، صص 122-144.                            
18.رجب­نژاد، محمدرضا و صادق­نیا، مهین­تاج. (1396). «پزشکی و کاردپزشکی (جراحی) در شاهنامه فردوسی». تاریخ پزشکی. دوره نهم، ش 32، صص97-108.
19.حق­پرست. علی اکبر. (1383). گیاهان اسطوره­ای ملل. بوشهر: شروع.       
20.خالقی مطلق، جلال. (1372). گل­رنج­های کهن. به­کوشش علی دهباشی. چ 1. تهران: مرکز.
21.دادگی، فرنبغ. (1385). بندهش. به کوشش مهرداد بهار. چ 3. تهران: طرح نو.
22.دارمستتر، جیمس. (1382). وندیداداوستایامجموعهقوانینزرتشت. ترجمه موسی جوان. تهران: دنیای کتاب.                  
23.درویشیان، علی­اشرف و خندان مهابادی، رضا. (1378). فرهنگ افسانه­های مردم ایران. تهران: کتاب و فرهنگ.     
24.دماوندی، مجتبی. (1384). جادودراقوام،ادیانوبازتابآندرادبفارسی. چ 1. سمنان: آبرخ.                
25.دوبوکور، مونیک. (1373). رمزهای زندۀ جان. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: مرکز.
26.دورانت، ویل. (بی­تا). تاریخ تمدن یونان باستان. ترجمۀ امیرحسین آریانپور. تهران: علمی و فرهنگی.        
27.رستم­نامه. (بی‌تا). به قلم پدرِ فهم، تهران: بنگاه مطبوعاتی فهم.         
28.زریری اصفهانی، مرشد عباس. (1369).داستان رستم و سهراب (روایت نقالان).ویرایش جلیل دوستخواه. تهران: توس.        
29.زریری اصفهانی، مرشد عباس. (1396). شاهنامه نقالان. ویرایش جلیل دوستخواه. تهران: ققنوس.
30.سعیدی، مصطفی و هاشمی، احمد. (1381).طومار شاهنامه فردوسی. 2ج. تهران: خوش‌نگار.
31.سیاحتنامه فیثاغورث در ایران. (1363). ترجمۀ یوسف اعتصامی. تهران: دنیای کتاب.
32.شمیسا، سیروس. (1373). انواع ادبی. چ 2. تهران: فردوس.
33.شمیسا، سیروس. (1369). داستان رستم و اسفندیار. تهران: جهاد دانشگاهی.               
34.شیرویه نامدار. (1394). به­ کوشش علیرضا سیف­الدینی. چ 2. تهران: ققنوس.              
35.صداقت­نژاد، جمشید.(1374). طومار کهن شاهنامه. تهران: دنیای کتاب.
36.صداقت­نژاد، جمشید.(1375). طومار کهن جهانگیرنامه. تهران: نیما.        
37.طومار نقّالی سامنامه. (1380). به­کوشش حسین حسینی. چ 1. تهران: نمایش.
38.طومار نقّالی  شاهنامه. (1391). به­کوشش سجادآیدنلو. تهران: چشمه.         
39.عفیفی، رحیم. (1383). اساطیروفرهنگایرانیدرنوشته­هایپهلوی. تهران: توس.
40.عقیلی خراسانی، میرمحمّدحسین. (1326). مخزن­الادویه. تهران: سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی.         
41.عناصری، جابر. (1390). شناخت اساطیر ایران بر اساس طومار نقالان. چ4. تهران: سروش.
42.فردوسی، ابوالقاسم. (1376). شاهنامۀ فردوسی. به­کوشش سعید حمیدیان. چ4، تهران: قطره.
43.قصۀ امیرالمؤمنین حمزه (حمزه­نامه). (1362). به­­کوشش جعفر شعار. چ2. تهران: کتاب فرزان.              
44.کارنوی، آلبرت جوزف. (1341). اساطیر ایرانی. ترجمه احمد طباطبایی. تبریز: شفق.
45.کاویانی پویا، حمید. (1393).تاریخ پزشکی ایران باستان. تهران: المعی.   
46.کلیات رستم­نامه. (بی­تا). به­کوشش محمد فرسایی. چ 2. تهران: حسینی.         
47.کویاجی، جهانگیر کوروجی. (1369). آیین­ها و افسانه­های ایران چین و باستان. ترجمه جلیل دوستخواه. چ 2. تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.      
48.محجوب، محمدجعفر. (1384). ادبیّات عامیانه ایران. به­کوشش حسن ذوالفقاری. تهران: چشمه.
49.مختاری، محمد. (1369). حماسه در رمز و راز ملی. تهران: قطره.                             
50.مشکین­نامه. (1386). حسین­بابا مشکین، به­کوشش ولی­الله ترابی و داود فتحعلی ­بیگی، تهران: نمایش.
51.مظفریان، فرزانه. (1393). «جلوه­های قداست گیاهان در قصه­های پریان ایرانی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش 32، صص 55-88.            
52.منوچهرخان حکیم.(1388). اسکندرنامه. به­کوشش علیرضا ذکاوتی قراگزلو. چ 1. تهران: سخن.
53.میرکاظمی، حسین. (1390). من و رستم و گرز و افراسیاب. گرگان: آژینه.              
54.نجم­آبادی، محمود. (1341). تاریخ طبّ در ایران باستان. تهران: چاپ هنربخش.
55.نقیب­الممالک، محمدعلی. (1379). کتاب مستطاب امیرارسلان نامدار. به­کوشش منوچهر کریم­زاده. تهران: طرح نو.            
56.هفت­لشکر (طومار جامع نقالان). (1377). به­کوشش مهران افشاری و مهدی مداینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.       
57.یشت­ها. (1377). به کوشش ابراهیم پورداود. 2ج، تهران: اساطیر.