نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

تحلیل گفتمان انتقادی «وظایف مرید» از دیدگاه قشیری براساس رویکرد فرکلاف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 گروه زبانشناسی همگانی دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

3 گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان، سمنان

4 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان، سمنان، ایران

چکیده

تحلیل گفتمان انتقادی روشی برای تحلیل متن است و جامع‌ترین الگو را در این زمینه، نورمن فرکلاف (1989) ارائه کرده است که در سه سطحِ توصیف، تفسیر و تبیین، رابطۀ متن را با بافت موقعیتی آن آشکار می‌سازد. با گسترش شیوه‌های جدید در تحلیل متون، بررسی متون کهن از این افق‌های تازه ضروری می‌نماید. هرچند متون عرفانی بیشتر با انگیزه‌های درونی و به دور از مبارزه با سیاست و اجتماع نگاشته می‌شدند؛ اما از تاثیر اجتماع و دوران خود مصون نبوده‌اند و گفتمان‌های مسلط بر آن‌ها، متاثر از شرایط دوران آن‌هاست. قرن پنجم یکی از دوره‌های مهم در تصوف است و رسالۀ قشیریه یکی از متون برجسته‌ایست که در همین دوران به‌وسیلۀ ابوالقاسم قشیری در پیِ ایجاد انحراف در تصوف، برای تبیین اصول و عقاید صوفیه نگاشته شده است. در این پژوهش باب آخر از این اثر را که دربرگیرندۀ سفارش به مریدان است؛ بر اساس نظریۀ فرکلاف تحلیل نموده‌ایم. نتایج بررسی نشان می‌دهد که ایدئولوژی قشیری در شیوۀ استفاده از عبارات و کلمات آشکار می‌شود. گفتمان‌های مسلط بر این باب شامل تعظیم صوفیه، تسلیم مرید در برابر پیر و زهد هستند که علاوه بر بازنمایی اوضاع اجتماعی و فرهنگی و سیاسی، به بازتولید شرایط جدید و بهبود وضع موجود نیز کمک نموده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critical Discourse Analysis of “Disciple’s Duties” from the Qushayri's Point of View, According to the Fairclough’s Theory

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Montazeri 1
  • Hossein Razavian 2
  • mohammad rezayi 3
  • Hossein kia 4
1 Persian language and literature department, faculty of humanities, semnan university, semnan, iran
2 linguistics department, faculty of humanities, Semnan university, Semnan, Iran
3 Persian language and literature Department. semnan university
4 Persian language and literature department, faculty of humanities, Islamic Azad University of Semnan, semnan, iran
چکیده [English]

Critical discourse analysis is a way for text analysis and Norman Fairclough has presented the most comprehensive approach in this field that discovers the relationship between the text and the context in three layers: description, interpretation and explanation. Expanding the new methods of the text analysis, makes necessary to analysis the ancient texts by these methods. Although the mystical texts often have written by the personal (and inner) motivations and apart from the politics and the society, they have not been protected from the society's effects and their dominant discourses are influenced by the social conditions. Fifth century is one of the important periods of the mysticism and “Qushayri Risala” is one of the prominent texts of this period, which has been written by Abū al-Qāsim al-Qushayrī for explaining the principles and ideas of Sufism because, it had been appeared some deviancies in mysticism. In this essay, it is analyzed according to the Fairclough’s theory the last part of this book which contains some orders to the disciples. The results shows that Qushayri's ideology has been discovered along his way of using the words and the phrases. The dominant discourses of this part are obeisance to the Sufism, ascetic and surrendering the disciples to the Sufis. These discourses in addition to the representing the social, political and cultural conditions, make it easy to reproduce the new conditions and to improve the existing conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • critical discourse analysis
  • Fairclough
  • fifth century
  • Qushayri Risala
  • disciple

مراجع

  1. فهرست منابع

    الف) کتاب­ها

    1. آقاگل‌زاده، فردوس. (1392). فرهنگ توصیفی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی. تهران: نشر علمی.
    2. درپر، مریم. (1392). سبک‌‌شناسی نامه‌های غزالی با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: علم.
    3. زرین­کوب، عبدالحسین. (1363). جستجو در تصوف ایران. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
    4. سلطانی، سید علی‌اصغر. (1392). قدرت، گفتمان و زبان. چاپ چهارم. تهران: نشر نی.
    5. فتوحی، محمود. (1390). سبک­شناسی نظریه­ها، رویکردها و روش­ها. تهران: سخن.
    6. فرکلاف، نورمن. (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمۀ فاطمه شایسته‌پیران و دیگران. ویرایش محمد نبوی و مهران مهاجر. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
    7. قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم­بن هوازن قشیری. (1387). رساله قشیریّه. ترجمۀ ابوعلی حسن­بن­ احمد عثمانی. تصحیح: بدیع­الزمان فروزانفر. تهران: زوّار.
    8. مایر، فریتس. (1388). سنگ بناهای معارف اسلامی (منتخبی از مقالات علوم اسلامی). ترجمۀ مهر آفاق ابیوردی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    9. ناتل خانلری، پرویز. (1366). دستور زبان فارسی. 3 جلد. چاپ سوم. تهران: نشر نو.
    10. نورگارد، نینا و بوسه، بئاتریکس و همکاران. (1394).  فرهنگ سبک­شناسی. ترجمۀ احمد رضایی جمکرانی و مسعود فرهنمندفر. تهران: انتشارات مروارید.
    11. یارمحمدی الف، لطف‌الله. (1393الف). درآمدی به گفتمان‌شناسی. چاپ دوم. تهران: هرمس.
    12. یارمحمدی الف، لطف‌الله. (1393ب). گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی. چاپ دوم. تهران: هرمس.
    13. یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز، (1395).  نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمۀ هادی جلیلی. چاپ ششم. تهران: نشر نی.

     

    ب) مقاله­ها

    1. صدری­نیا، باقر. (1377). «تصوف، از دنیاگریزی تا دنیاگرایی، زبان و ادب فارسی». نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز. دورۀ 41، شمارۀ 168، پاییز، صص 112-91.
    2. عابدی، لطفعلی. «بررسی عوامل انحطاط علمی و فرهنگی مسلمین طی قرون پنجم و ششم هجری». فصلنامۀ مصباح. سال پنجم، ش 18، صص 136-159.
    3. مظاهری، جمشید و هاشمی، سید مرتضی و همکاران. (1383). «بررسی و تحلیل وجه التزامی در دستور زبان فارسی»، مجلۀ دانشکدۀ زبان و علوم انسانی دانشگاه اصفهان. دورۀ دوم، شمارۀ 38، پاییز، صص 95-108.
    4. یثربی، سید یحیی. (1377). «روند اثرپذیری ادب پارسی از تعالیم عرفانی و اهمیت قرنهای چهارم و پنجم از این دیدگاه». نشریۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. شماره 167، صص 34-52.

     

    ج) پایان­نامه­ها

    1. محمدزاده، مهناز. (1392). «خوانش انتقادی گفتمان حلمانیه با تاکید بر رباعیات اوحدالدین کرمانی بر اساس روش فرکلاف». سمیرا بامشکی. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد.

     

     

     

    د) منابع لاتین

    1-      Carter, R. (1987). “Lexis, Style and Newspaper Reports”. In Ghadessy, M.

    2-      Fairclough, N. (1989). Language and power. London: Longman.

    3-      Fairclough, N. (1992). Discourse and Social Change. Cambridge: Polity Press.

    4-      Fairclough, N. (1995a). Critical Discourse Analysis. New York: Longman.

    5-      Halliday, M. A. K. & Ch. Matthiessen. (2004), an Introduction to Functional Grammar. 3rd edition. London. Edward Arnold Publishers Ltd.

    6-      McCarthy, M. (1990). Vocabulary. Oxford University Press.

نثرپژوهی ادب فارسی
دوره 21، شماره 44
اسفند 1397
صفحه 129-150

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار