نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

بررسی تأویل و پیوند آن با تداعی معانی در معارف بهاءولد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خلیج فارس

2 استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه خلیج فارس

3 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی

چکیده

  عرفا به اشکال گوناگونی در شعر و نثر طرح‌ نو درافکنده‌اند و آثاری متفاوت با ویژگی‌های ادبی شاخص، خلق کرده‌اند. بهاءولد نیز عارفی است دارای سبک و اثری پدید آورده است که به لحاظ ویژگیِ تأویلی- تفسیری قابل تأمل است. در این پژوهش، روش‌های تأویلی بهاءولد و نسبت تأویل با تداعی معانی بررسی شده است. روش تحقیق به صورت تحلیلی- توصیفی ­است؛ بدین صورت که با استخراج و بررسی کلیۀ تأویل‌های اثر و تطبیق آن­ها با معانی مفسران، تفاوت برداشت­ها و هم­چنین خلاقیت مؤلف نشان داده شده­است. بررسی مصادیق نشان می‌دهد که مهم‌ترین اصول و مبانی عرفانی با بسامد­های متفاوت در آفرینش تأویل­های معارف مؤثر بوده است، اما اصل «محو هستی» بیشترین اهمیت و بسامد را دارد، علاوه بر آن، «عشق»، از دیگر مبانی مهم عرفان بهاءولد در خلق تأویل به شمار می‌آید. این پژوهش همچنین نشان می­دهد که مؤلف از روش‌هایی مانند «تعریف و بازتعریف»، «ترکیب»، «تخصیص»، «تعلیل» و «دگرگونی‌های روایی»، در خلق تأویل بهره برده است، اما تداعی معانی شیوۀ خلّاقانه و مبدعانۀ او به شمار می‌آید؛ روشی که در آن بر اساس اصول تداعی و به کمک تشبیه، استعاره، تمثیل، تضاد، جناس و دیگر آرایه‌های بلاغی، بخشی از مهم­ترین تأویل‌های معارف خلق شده است و ملهم این دیدگاه ‌است که میان تأویل، بلاغت و تداعی نسبتی برقرار است و نیز تأویل همواره روشی برای رسیدن به معنای متن نیست؛ بلکه شیوه‌ای برای خلق معانی نوی است که رویی به سوی متن مرجع و سری در دنیای خلاقانۀ مؤلف دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Hermeneutical Interpretation and its Relation to Association in Baha Valad’s “Ma’arif”

نویسندگان [English]

  • Seyed Naser Jaberi Ardakani 1
  • Abd-ol-Mohammad Movahed 2
  • Mosayeb Sedighi 3
1 Assistant Professor, Khalij Fars University
2 Assistant Professor, Khalij Fars University
3 MA in Persian Language and Literature
چکیده [English]

The aim of this study is to reveal the role of mystical concepts in Baha Valad’s creative hermeneutical interpretations of Koranic verses in Ma’arif. Mystics have created various innovations in prose and poetry and produced outstanding literary pieces. This study is an analytical-descriptive examination of Valad’s hermeneutical methods and their relationship with association. The researchers have considered all instances of hermeneutical interpretation in Ma’arif and compared and contrasted them with interpretations provided by other interpreters of Koran. The findings showed that the most important mystical principles have been drawn on in his hermeneutics; however, the principle of “disappearance of being” is the most frequently used one, and “love” comes second. It was argued that Valad has made use of such methods as definition and redefinition, reasoning, narrative variation, combination and narrowing, but his most innovative technique is association. It was also shown that association in Valad’s work is achieved, among others, through such literary devices as simile, metaphor, fable, antithesis and pun. The researchers suggested that there is a certain relationship between hermeneutical interpretation, eloquence and association. It was also concluded that hermeneutics is not always a good way of discovering textual meaning but sometimes a method for creating new meanings which are partly originated in the text and partly in the author’s imagination.        

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mysticism
  • Interpretation
  • Hermeneutics
  • Baha Valad
  • Ma’arif
  1. فهرست منابع

    الف)کتاب‌ها

    1. قرآن. (1373). ترجمة محمد مهدی فولادوند. دارالقرآن کریم.
    2. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. (1408ق). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی. 
    3. ابوزید، نصرحامد. (1389). معنای متن .  ترجمه مرتضی کریمی نیا. چاپ پنجم. تهران: طرح نو.
    4. استیس، و. ت. (1374). عرفان و فلسفه. ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران: سروش.
    5. براهنی، رضا. (1375). بحران نقد ادبی و رساله حافظ. تهران: انتشارات ویستار.
    6. بهاء ولد، محمدبن حسین خطیبی بلخی. (1352). معارف. تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. تهران: طهوری.
    7. تهرانی، سید محمد حسین. (1416 ق). معرفة العباد. تصحیح عبدالرحیم مبارک، بیروت: دارالمحجه البیضاء.
    8. رشید الدین میبدی، احمدبن سعد. (1371). کشف الاسرار و عده الابرار. تهران: امیرکبیر.
    9. زرین‌کوب، عبدالحسین. (1388). جستجو در تصوف ایران. تهران: امیرکبیر.
    10. زرکشی، بدرالدین. (1421 ق). البرهان فی علوم القرآن. مصطفی عبدالقادر عطا. بیروت: دارالفکر.
    11. سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن .(1422ق). الاتقان فی علوم القرآن. مصطفی دیب البغا. بیروت: دار ابن­کثیر.
    12. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1392). زبان شعر در نثر صوفیانه. تهران: سخن.
    13. فتوحی، محمود. (1389). بلاغت تصویر. تهران: سخن. 
    14. فولادی، علی رضا. (1389). زبان عرفان. تهران: سخن.
    15. کادن؛ جی. ای. (1380). فرهنگ ادبیات و نقد. ترجمه کاظم فیروزمند. تهران: نشر شادگان .
    16. کربن، هانری . (1390). تخیل خلاق در عرفان ابن عربی. ترجمۀ ان­شاءالله رحمتی. چاپ دوم. تهران: جامی.
    17. کربن، هانری . (1380). تاریخ فلسفه اسلامی. ترجمه سید جواد طباطبایی. تهران: کویر.
    18. سجادی، سید جعفر. (1389). فرهنگ اصطلاحات و تعابیر قرآنی. تهران: طهوری. 
    19. میبدی، ابو الفضل رشید الدین میبدى.‏ (1371). کشف الأسرار و عدة الأبرار. تصحیح على اصغر حکمت‏. تهران: امیر کبیر.
    20. میرصادقی، جمال و میرصادقی، میمنت. (1377). واژه‌نامۀ هنر داستان‌نویسی. تهران: انتشارات کتاب مهناز.
    21. نویا، پل. (1373). تفسیر قرآنی و زبان عرفانی. ترجمۀ اسماعیل سعادت. تهران: مرکز.
    22. واینسهایمر، جوئل. (1393). هرمنوتیک فلسفی و نظریۀ ادبی. ترجمۀ مسعود علیا.تهران: ققنوس.
    23. یونگ، کارل گوستاو. (1370). خاطرات، رؤیاها، اندیشه‌ها. ترجمه پروین فرامرزی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

     

    ب) مقاله­ ها

    1. پورنامداریان، تقی و طهرانی ثابت، ناهید. (1388). «تداعی و فنون بدیعی». فنون ادبی. سال اول، ش 1. ص 12- 1.
    2. جوکار، نجف و جابری، سید ناصر. (1389). «پیوند ابیات مثنوی بر اساس تداعی و تمثیل». نشریۀ ادب و زبان. شمارة 28. ص 74- 51.

    مشهدی، محمدامیر و طاهری، زهرا. (1392). «تکرار و تداعی، ویژگی سبکی نظامی درمنظومة خسرو و شیرین». فصل‌نامۀ تخصصی نظم و نثر فارسی(بهار ادب). سال ششم. ش2. ص 381 – 363.