نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

تحلیل و بررسی مرثیه مرگ ارزش‌ها در تاریخ جهانگشای جوینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 نویسنده مسئول، استاد، بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

3 استادیار، بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

زمینه:تاریخ جهانگشای جوینی اثری ادبی - تاریخی به نثر فنی است که به مناسبت موضوع اصلی با عاطفة اندوه و در نتیجه، پیدایش محتوای سوگ‌سروده‌ها در ارتباط است. این مرثیه‌ها علاوه بر انعکاس تاثّر نویسنده از مرگ انسان‌ها، بیان کنندة عواطف و احساسات او در قبال نابودی بسیاری از ارزش‌ها است. مؤلفه‌های ایجاد محتوای مرثیه‌آمیز، همچنین شناسایی انواع مرثیه‌ها به همراه ارائۀ نمونه‌ها و شواهد گوناگون در اثر، حائز اهمیت و بررسی است.
روش: این پژوهش به شیوة تحلیلی-توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای تهیه شده. انواع مرثیه‌های مورد مطالعه، با توجه به کتاب «مرثیه سرایی در ایران» اثر نصرالله امامی، مورد بررسی قرار گرفته و منبع اصلی «تاریخ جهانگشای جوینی» است.
یافته‌ها: محتوای مراثی تاریخ جهانگشای به دلیل دلبستگی جوینی به انعکاس ارزش‌های اجتماعی و عواطف ناشی از حوادث ناگوار، اغلب از نوع اجتماعی و شامل: مرثیه بر نابودی شهرها، از‌دست‌رفتن جان هم‌وطنان و هتک حرمت نوامیس است. مرثیه‌های مذهبی شامل: رثا بر نابودی مذهب، نابودی مساجد و کتاب آسمانی و در خطر قرار گرفتن جان ائمة مذهبی است. در مرثیه‌های اخلاقی سوگ بر از بین رفتن اخلاقیاتی مانند: جوانمردی، صداقت و سایر فضایل اخلاقی و مرگ انسان­های فاضل مورد بررسی قرار می­گیرد. به کار بردن آرایه‌هایی مانند: تضاد و تقابل، تشبیه، استعاره و تلمیح همچنین مؤلفه‌های دیگر مانند روابط بینامتنی با آثار دیگر و سایر موارد، شیوه‌هایی مناسب ایجاد فضای رثا و انتقال عواطف نویسنده به مخاطب است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis and investigation of the lamentation of the death of values in The Juwayni's Tarikh Jahangushai

نویسندگان [English]

  • Maryam mirzaei hormozdabadi 1
  • hossein aghahosseini 2
  • Omid zakerikish 3
1 . PhD student of Persian Language and Literature University of Isfahan, Isfahan, Iran.
2 Corresponding author, Professor, Department of Persian Language and Literature, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
3 Assistant Professor Department of Persian Language and Literature, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

Purpose: “Tarikh-e Jahanagosha-e Juwayni” is a literary-historical work composed in technical prose, deeply intertwined with themes of sorrow. This emotional undercurrent gives rise to elegiac content within the text. These elegies not only reflect the author’s grief over human mortality but also articulate his anguish toward the destruction of social, religious, and moral values. The study aims to identify the components that generate this elegiac content—including poetic verses, literary devices, and stylistic elements—and to classify the types of elegies present in the work, supported by examples and textual evidence.
Method and Research: This study uses a descriptive-analytical approach, with Tarikh-e Jahanagosha-e Juwayni, as the primary source and library resources for support. The elegies are classified based on Nasrollah Emami’s "Marsiyeh Sarayi dar Adabiyat-e Farsi" (Elegy Writing in Iran). The author examines examples and explores the factors behind the creation of lamentative content.
Findings and Conclusions: The elegiac content in Tarikh-e Jahanagosha, reflects Juvayni’s focus on social values and emotional responses to historical tragedies. Social elegies dominate, mourning urban destruction, loss of life, and familial collapse. Religious elegies address the corruption of faith, persecution of religious leaders, and desecration of sacred symbols. Moral elegies lament the decline of virtues like chivalry and honesty. Stylistic elements such as Arabic phrases, poetic verses, and literary devices (e.g., simile, metaphor, allusion, contrast) shape the lamentative tone. Language, tone, and intertextual relationships effectively convey the author’s grief.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : iegy
  • Juwayni'
  • s TaErikh Jahangushai
  • death of values
  • emotional function
  1. فهرست منابع

    الف.منابع فارسی

    1. امامی، نصرالله. (۱۳۶۹). مرثیه‌سرایی در ادبیات فارسی ایران. ‌ چاپ اول. تهران: دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی.
    2. انوری، اوحدالدین. (۱۳۶۴). دیوان اشعار. تصحیح سعید نفیسی. چاپ سوم. تهران: پیروز.
    3. اونامونو، میگل د. (۱۳۸۳). درد جاودانگی (سرشت سوزناک زندگی). ترجمه بهاءالدین خرمشاهی. چاپ ششم. تهران: ناهید.
    4. جوادی، صادق؛ صادقی تحصیلی، طاهره؛ خسروی شکیب، محمد؛ روزبه، محمدرضا. (۱۴۰۲). «بررسی من عاطفی در مرثیه‌های فارسی (با تکیه بر شاعران سده‌های چهارم تا هشتم)». نشریه سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). شماره ۸۳. صص۱۸۱-۱۶۳.
    5. جوینی، عطاملک. (۱۴۰۰). تاریخ جهانگشای جوینی. تصحیح حبیب‌الله عباسی و ایرج مهرکی. چاپ پنجم. تهران: شرکت قلم.
    6. خاقانی، افضل‌الدین. (۱۳۷۵). دیوان اشعار. به اهتمام جهانگیر منصور. چاپ اول. تهران: نگاه.
    7. خطیبی، حسین. (۱۳۶۹). فن نثر در ادب فارسی. چاپ اول. چاپخانه: گلشن. تهران: زوار.
    8. خیام نیشابوری. (۱۳۶۷). رباعیات (طربخانه). به تصحیح جلال‌الدین همایی. چاپ دوم. تهران: سترگ.
    9. دیتز، باب. (۱۳۸۸). سوگواری پس از فقدان. ترجمه شهره هاشمی. چاپ اول. تهران: کتاب گستر.
    10. ذاکری کیش، امید. (۱۳۹۷). «تحلیل مرثیه غنائی فارسی» نشریه: نامه ادب غنائی دانشگاه سیستان و بلوچستان. سال: ۱۶. شماره: ۳۱. صص ۸۶-۶۸ .
    11. ریاض، محمد. (۱۳۵۶). کلیات فارسی شبلی نعمانی. اسلام‌آباد پاکستان: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
    12. زرین‌کوب، عبدالحسین. (۱۳۷۹). شعر بی‌دروغ شعر بی‌نقاب. چاپ هشتم. تهران: علمی.
    13. زیدری نسوی، شهاب‌الدین محمد. (۱۳۸۱). نفثه المصدور. تصحیح امیرحسین یزدگردی. تهران: توس.
    14. سلیمانی، علی؛ سلیمانی، مرتضی. (۱۳۹۴). «بررسی زمینه‌های دل‌تنگی در تاریخ جهانگشای جوینی» فصلنامه پژوهش‌های ادبی و بلاغی. سال سوم. شماره ۱۲. صص ۹۹ -۸۵.
    15. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (۱۳۸۷الف). ادوار شعر فارسی. چاپ: پنجم. تهران: علمی.
    16. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (۱۳۷۵ب). صور خیال. چاپ: ششم. تهران: آگاه.
    17. شمیسا، سیروس. (۱۳۸۷). انواع ادبی. چاپ سوم. چاپخانه تابش. تهران: میترا.
    18. طباطبایی، محمدحسین. (۱۳۷۶). تفسیر المیزان. جلد۲، ترجمه محمدتقی مصباح یزدی. چاپ ششم تهران نشر بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
    19. فردوسی، ابوالقاسم. (۱۳۸۷). شاهنامه. به کوشش سعید حمیدیان. چاپ نیکا. تهران: قطره.
    20. قران مجید. (1365). خط عثمان طه. ترجمه الهی قمشه‌ای. انتشارات اسوه.
    21. قرائتی، محسن. (۱۳۷۸). تفسیر نور. جلد ۱. مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
    22. کوبلر راس، الیزابت. (۱۳۸۸الف). پایان راه (پیرامون مرگ و مردن). ترجمه علی‌اصغر بهرامی. چاپ سوم. تهران: رشد.
    23. کوبلر راس، الیزابت. (۱۳۷۶ب). آشتی با مرگ. تهران: نشر اوحدی.
    24. مصفی، ابوالفضل. (۱۳۵۷). فرهنگ اصطلاحات نجومی. تبریز: انتشارات موسسه تاریخ و فرهنگ ایران. شماره ۳۱.
    25. معزی. (۱۳۶۲). دیوان اشعار. با مقدمه و تصحیح ناصر هیری. چاپ اول. تهران: پگاه.
    26. مؤتمن، زین‌العابدین. (۱۳۶۴الف). شعر و ادب فارسی. چاپ دوم. تهران: زرین.
    27. مؤتمن، زین‌العابدین. (۱۳۳۹ب). تحول شعر فارسی. تهران: شرق.
    28. محسنی نیا، ناصر؛ پوریزدان پناه کرمانی، آرزو. (۱۳۸۸). «مرثیه‌سرایی در ادب فارسی و عربی (با تکیه بر مقایسه مرثیه ابوالحسن تهامی و مرثیه خاقانی شروانی)». نشریه ادبیات تطبیقی. سال دوم. صص۱۹۳-۱۷۵.
    29. مرادی، سکینه؛ ریاحی زمین، زهرا. (۱۳۹۸). «مرثیه زیدری نسوی، درباری یا شخصی» دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال: ۲۲. دوره جدید شماره: ۴۶. صص ۱۴۵ -۱۵۴.
    30. نظامی گنجه‌ای. (۱۳۹۱). کلیات خمسه. به کوشش کاظم عابدینی مطلق. چاپ اول. قم: کومه.
    31. وردن، ج. ویلیام. (۱۳۷۷الف). رنج و التیام در سوگواری و داغدیدگی. ترجمه‌ی محمد قائد. تهران: طرح نو.
    32. وردن، ج. ویلیام. (۱۳۹۶ب). مشاهده و درمان سوگ. ترجمه احمدرضا کیانی و فاطمه سبزواری. تهران: ارجمند.