نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

تفسیر بازشناسانة حکایت فقیه و دختر زشت روی از باب دوم گلستان سعدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 چهارمحال و بختیاری، فرخ شهر، دستگرد امامزاده، خیابان چمران، کوچه شکوفه، پلاک 984.

2 آموزش و پرورش-اهواز-ناحیه 2 - فلکه چهار شیر

چکیده

اغلب سعدی‌پژوهان با این پیش‌انگاشت که حکایات گلستان، «رویدادهایی واقعی یا شِبه واقعی»‌اند، به شرح و تفسیر حکایات پرداخته‌اند؛ برای نمونه، ژانر درونی حکایتِ «ازدواج دختر به‌غایت زشت‌رویِ فقیه با دامادِ نابینا» را انعکاسی از حادثه‌ای تجربی یا روزمره بر محور «اهمیت زیبایی زن در زمینة ازدواج» پنداشته‌اند. پیامد این نوعِ خوانش، عدمِ همگرایی در تفاسیر مطرح‌شده و متّهم‌کردن سعدی به سخنان متناقض‌ و حتی بیهوده‌گویی بوده‌است؛ در حالی‌که نگارندگان پژوهش حاضر، معتقدند که این حکایت، «تمثیلی رمزی- اشاری» و موضوعش، «نقد رفتارهای سیاسی فقهای چسبیده به بدنة قدرت» است. پیکرة این حکایت از مفاهیم ساختمندِ محسوس و تجربی که پیشینة کاربرد استعاری مکرر در سنّت ادب پارسی دارند، برای ساختاربخشیدن به یک مفهوم ثانوی، قوام یافته‌است. بر این اساس، «دختر به‌غایت زشت‌رویِ فقیه»، استعاره از «طبع ناپسند» یا «سخن به‌غایت بی‌معنای فقیه»؛ «عدم رغبت به مناکحت»، رمزی از بی‌رغبتی مردم به مصاحبت و مطالعة آثار فقیه؛ و «داماد نابینا»، استعاره از مخاطبی است که چشم عقلش نابیناست. سایر استعاره‌ها و نظام معنایی این حکایت در این پژوهش، بررسی و تفسیری کاملاً جدید، مطرح شده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Recognitive interpretation the Tale of Faqih and the Extremely Ugly Daughter’s from the second chapter in the Golestan of Sa’di

نویسندگان [English]

  • Babak Kaviani Sourki 1
  • Bahman Rezaei 2
1 چهارمحال و بختیاری، فرخ شهر، دستگرد امامزاده، خیابان چمران، کوچه شکوفه، پلاک 984.
2 Education-Ahvaz-District 2 - Chahar Shir Square
چکیده [English]

The Sa’di researchers have often assumed the tales of the Golestan to be “real or semi-real incidents” and, then, interpreted the tales in line with this assumption. For instance, they have considered the internal genre of the tale of “Faqih’s Extremely Ugly Daughter’s Marriage to the Blind Man” to be based on a true daily story about the “importance of woman’s beauty in marriage”. The consequence of this certain type of reading is lack of convergence in the existing interpretations and accusing Sa’di of contradictory and even futile words. The writers of this research paper, however, believe the tale to be a “symbolic-metaphorical allegory” and its subject to be “a criticism of political behaviors of those faqihs (jurisprudents) serving the men of power”.
The body of this tale is composed of tangible and experimental structured concepts with a long metaphorical history in the Persian literature which are used to form a secondary concept. The correspondence between the parallel lines of “semantic field of each word” and its “metaphorical field” reveal the network of partial implications and finally the writer’s intent. Therefore, “the faqih’s extremely ugly daughter” is a metaphor for the “daughter of imposition” or “the faqih’s extremely meaningless words”, “reluctance to marriage” is a metaphor for people’s reluctance to read the faqih’s works, and “the blind son-in-law” is a metaphor for a reader who has no common sense.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Faqih
  • ugly girl
  • nature
  • bride
  • blind son-in-law
  1. فهرست منابع

    1. انوری، محمّد بن محمّد. (1337). دیوان اشعار. به اهتمام محمّدتقی مدرّس رضوی. ج 1. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    2. آذر، امیر اسماعیل. (1375). سعدی­شناسی نقد و تحلیل بوستان و گلستان. تهران: انتشارات میترا.
    3. بیهقی. ابوالفضل محمد بن حسین. (1388). تاریخ بیهقی. مقدمه، تصحیح و تعلیقات، توضیحات و فهرست‌ها محمّدجعفر یاحقی و مهدی سیّدی. چاپ دوم. تهران: انتشارات سخن.
    4. پزشک‌زاد، ایرج. (1382). طنز فاخر سعدی. تهران: انتشارات شهاب ثاقب.
    5. جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمن. (1396). اسرار البلاغه. مترجم: جلیل تجلیل. چاپ ششم. تهران: انتشارات دنشگاه تهران.
    6. حافظ، شمس‌الدّین محمّد (1387). حافظ قزوینی-غنی. با مجموعۀ تعلیقات و حواشی علّامه محمّد قزوینی. به اهتمام ع. جربزه دار. چاپ هفتم. تهران: انتشارت اساطیر.
    7. خاقانی، بدیل بن علی. (1388). دیوان اشعار. به کوشش ضیاءالدین سجادی. چاپ نهم. تهران: انتشارات زوّار.
    8. خواجه نصیرالدین طوسی. (1391). اخلاق ناصری. به تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری. چاپ هفتم. تهران: انتشارات خوارزمی.
    9. دلیر، نیره. (1394). «بررسی سیر تطور کاربرد مفهوم «ظل‌الله» در دورة میانۀ تاریخ ایران بر اساس منابع تاریخ‌نویسی‌ و اندرزنامه‌ای». مطالعات تاریخ اسلام. سال هفتم. شمارۀ 26. صص 33- 51.
    10. رونی، ابوالفرج. (1347). دیوان ابوالفرج رونی. به اهتمام محمود مهدوی دامغانی. مشهد: باستان.
    11. زرقانی، سید مهدی و قربان صباغ، محمودرضا. (1395). نظریة ژانر (نوع ادبی): رویکرد تحلیلی-تاریخی. چاپ اول. تهران: انتشارات هرمس.
    12. سعدی، مصلح‌ بن ‌عبدالله. (1384). بوستان سعدی. تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی. چاپ هشتم. تهران: انتشارات خوارزمی.
    13. سعدی، مصلح‌ بن ‌عبدالله. (1386). کلیات سعدی. به اهتمام محمدعلی فروغی. چاپ چهاردهم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
    14. سعدی، مصلح‌ بن ‌عبدالله. (1381). گلستان سعدی. تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، چاپ ششم. تهران: انتشارات خوارزمی.
    15. سنایی غزنوی، مجدود بن آدم. (1388). دیوان سنایی غزنوی. به سعی و اهتمام محمدتقی مدرس رضوی. چاپ هفتم. تهران: انتشارات سنایی.
    16. سوزنی سمرقندی. (1338). دیوان. ناصرالدین شاه‌حسینی. تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات امیرکبیر.
    17. شمس تبریزی، محمد بن علی. (1396). مقالات شمس تبریزی، تصحیح و تعلیق محمدعلی موحد. چاپ پنجم. تهران: انتشارات خوارزمی.
    18. صدیقان، مهین­دخت. (1378). فرهنگ واژه­نمای غزلیات سعدی به انضمام فرهنگ بسامدی (بر اساس متن غزلیات سعدی، تصحیح حبیب یغمائی). تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    19. عابدی، کامیار. (1391). جدال با سعدی در عصر تجدد. شیراز: دانشنامۀ فارس با همکاری مرکز سعدی­شناسی.
    20. عطار نیشابوری، محمد بن ابراهیم. (1392). دیوان عطار نیشابوری. متن انتقادی بر اساس نسخه­های خطی کهن. به سعی و تصحیح مهدی مداینی، مهران افشاری؛ با همکاری و نظارت علیرضا امامی. تهران: انتشارات چرخ.
    21. فرغانی، سیف. (1364) دیوان. تصحیح و مقدّمۀ ذبیح‌الله صفا. تهران: انتشارات فردوسی.
    22. گروندن، ژان. (1395). هرمنوتیک. مترجم: محمدرضا ابولقاسمی. چاپ دوم. تهران: نشر ماهی.
    23. معزی، امیرالشعرا محمّد بن عبدالملک (1362). کلیّات دیوان معزی، با مقدمه و تصحیح ناصر هیری، تهران: نشر مرزبان.
    24. ناصرخسرو. (1378). دیوان اشعار ناصرخسرو. تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق. چاپ پنجم. تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
    25. نصرالله منشی، ابوالمعالی، (1389). کلیله و دمنه. تصحیح و توضیح مجتبی مینوی. چاپ سی و چهارم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
    26. نظامی، الیاس بن یوسف. (1387). خمسة نظامی. بر اساس چاپ آکادمی آذربایجان. تهران: انتشارات هرمس.
    27. واعظی، احمد. (1397). نظریة تفسیر متن. چاپ سوم. قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    28. هانری ماسه. (1364). تحقیق دربارة سعدی. ترجمۀ محمدحسن مهدوی اردبیلی و غلامحسین یوسفی. تهران: انتشارات طوس.
    29. هرش، اریک دونالد. (1395). اعتبار در تفسیر. مترجم: محمدحسین مختاری، تهران: انتشارات حکمت.
    30. یزدان‌پرست لاریجانی، محمدحمید. (1386). آتش پارسی: درنگی در روزگار، زندگی و اندیشۀ سعدی. چاپ سوم. تهران: انتشارات اطلاعات.
    31. یلمه­ها، احمدرضا و رجبی، مسلم. (1394). «واکاوی لایه­های تعلیمی پنهان در طنز گلستان». ادبیات تعلیمی، سال هفتم، پاییز، شمارۀ 27. صص 1-26.