نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

شناسایی و معرفی «الذروه‌السماء فی مشاهیرالاسماء»رساله‌ای نویافته از افضل‌‌ کرمانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه رفسنجان

چکیده

در یکی از دست‌نویس‌های محفوظ در کتابخانة آیت‌الله مرعشی‌نجفی رساله‌ای به نام «الذروه‌السماء فی مشاهیر‌الاسماء»(ظ: الذروه الشماء...) وجود داردکه خلاصه‌ای از کتاب مشهورِ السامی فی‌‌الاسامی تألیف ابوالفضل میدانی نیشابوری است. نام نویسندة الذروه‌السماء فی مشاهیر الاسما در متن مشخص نشده است اما فهرست‌نویسِ آن کتابخانه او را «افضل‌الدین تاج‌الزمان [کرمانی]» معرفی می‌کند و تاریخ تألیف اثر را«احتمالاً سدة هشتم هجری» می‌داند. این حدس حاصل بی‌توجهی و خوانش سرسریِ فهرست‌نویس است و چنین فردی وجود خارجی ندارد. در این نوشتار با ذکر شواهدثابت می‌شود که تاج‌الزمانِ مورد اشاره به احتمال قریب به یقین همان افضل‌الدین کرمانی؛شاعر و مورخ نام‌آورسده‌های ششم و هفتم و صاحب عقدالعلی للموقف‌الاعلی؛است. در ادامة مقاله و پس از معرفی نسخه، به موضوع تفاوت‌الذروه‌‌السماءو اختلافات آن با السامی فی‌‌‌الاسامی پرداخته می‌شود. در پایان جدولی تهیه شده است که تفاوت بعضی از برابرهای فارسی در آثار میدانی و افضل کرمانی را نشان می‌دهد.
واژگان کلیدی: الذروه‌السماء فی مشاهیر‌الاسماء، تاج‌الزمان کرمانی، افضل‌الدین کرمانی، السامی فی‌الاسامی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Recognition and introduction of "Al-Zorvatalsama Fimashahir al-asma", a new essay by Afzal Kermani

نویسنده [English]

  • mohammadmehdi pourqolamali
university of Vali asr
چکیده [English]

In one of the preserved manuscripts in Ayatollah Mareshinkavi's library there is a treatise entitled "Al-Zoroahmasma Fae Mobiri-al-Masma" (Zat al-Sharma al-Shama ...), which is a synopsis of Ali Sami's famous book, Ali al-Sayyid Aliyev, Abolfazl Fieldi Neishabour. The author's name is not specified in the text, but the cataloger of his library introduces "Afzal al-Din Tajjulzman [Kermani]" and considers the compilation date "probably the eighth century". This guess is the result of neglected readings by the cataloger, and such a person does not exist externally. In this paper, it is noted that the time of the time is referred to the possibility of the immediate victimization of Afzal al-Din Kermani, the poet and the sixth and seventh-century astronomers, and the author of the book, Paḥabeqd al-Ali Lalmukhfal al-Ali. In the continuation of the article and after the introduction of the article, the subject is divided into different parts, and the differences with the al-Sa'ayyami are discussed. At the end of the table is the difference between some Persian equivalents in field works and Afzal Kermani.
Key words: al-Zoroahmasma fi Muhammadi al-Masma, Taj el-Zaman kermani, Afzal al-Din kermani, al-Sami fi al-saṁmi.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: al-Zoroahmasma fi Muhammadi al-Masma
  • Taj el-Zaman kermani
  • Afzal al-Din kermani
  • al-Sami fi al-saṁmi
  1. فهرست منابع

    الف) کتاب­ها

    1. افضل‌الدین کرمانی، احمد.(1383). مجموعه آثار افضل کرمانی. با مقدمة محمّدابراهیم باستانی‌پاریزی. به کوشش محمّدصادق بصیری. چاپ اول.کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان و انجمن مفاخر و آثار فرهنگی استان کرمان.
    2. افضل‌الدین کرمانی، احمد(1356). عِقدالعُلی للمَوقف‌الاعلی به انضمام صلاح‌الصحاح فی حفظ‌الصحة. تصحیح علی‌محمّد عامری‌نائینی. با مقدمة محمّدابراهیم باستانی‌پاریزی. چاپ اول. تهران: روزبهان.
    3. افضل‌الدین کرمانی، احمد (1331). المضاف الی بَدایعِ‌الازمان فی وقایعِ‌الکِرمان. تصحیح عباس اقبال‌آشتیانی.چاپ اول.تهران: مطبعة مجلس.
    4. اوحدی‌بلیانی، تقی‌الدین محمود. (1389). عَرفاتُ‌العاشقین و عَرصاتُ‌العارفین، جلد 1. تصحیح ذبیح‌الله صاحبکاری و آمنه فخراحمد. زیر نظر محمّد قهرمان.چاپ اول.تهران: میراث مکتوب.
    5. خبیصی، محمّدابراهیم. (1343). سلجوقیان و غز در کرمان. تصحیح محمّدابراهیم باستانی‌پاریزی.چاپ اول.تهران: طهوری.
    6. خواندمیر، غیاث‌الدین. (1355). دستورالوزراء. تصحیح سعید نفیسی.چاپ اول. تهران: اقبال.
    7. دبیرسیاقی، محمّد. (1356). فهرست الفبایی لغات و ترکیبات فارسی السامی فی‌الاسامی. چاپ اول. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
    8. دولتشاه سمرقندی. (1318). تذکره‌الشعرا. تصحیح ادوارد براون. چاپ اول.لیدن: بریل.
    9. رازی، امین احمد. (1378). هفت‌اقلیم.جلد1. تصحیح محمّدرضا طاهری.چاپ اول. تهران: سروش.
    10. صبا، محمّد بن مظفر. (1343). روز روشن، تصحیح محمّدحسین رکن‌زادة‌آدمیت. چاپ اول. تهران: کتابخانه رازی.
    11. عبدالغنی‌خان، محمّد. (1916 م). تذکره‌الشعرا. به کوشش محمّد مقتدی‌خان شروانی. بی‌چا. علیگره: بی‌نا.
    12. علیشیر نوایی، علیشیر بن کیچکنه.(1363). مجالس‌النفائس. جلد 2. تصحیح علی‌اصغر حکمت. چاپ دوم. تهران: منوچهری.
    13. مرعشی‌نجفی، محمود.(1345). فهرست نسخه‌های خطی کتابخانة آیت‌الله مرعشی‌نجفی،جلد 30.چاپ اول. قم: کتابخانة بزرگ آیت‌الله مرعشی‌نجفی.
    14. منزوی، علینقی. (1337). فرهنگ نامه‌های عربی به فارسی.چاپ اول. تهران: دانشگاه تهران.
    15. منشی‌کرمانی، ناصرالدین. (1394). سِمط العُلی للحَضرة العُلیاء. تصحیح و پژوهش مریم میرشمسی. چاپ اول. تهران: میراث مکتوب.
    16. میدانی، ابوالفضل احمد. (1354). السامی فی‌الاسامی. چاپ اول. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
    17. میرافضلی، علی. (1386). شاعران قدیم کرمان.چاپ اول. تهران: کازرونیه.
    18. میرخواند، محمّد بن خاوندشاه. (1338). روضة‌الصَفا فی سیرهِ الانبیاء و المُلوک و الخلیفة. با مقدمة عباس پرویز. جلد 7.چاپ اول. تهران: خیام.
    19. نظامی‌عروضی، احمد. (1374).چهارمقاله. تصحیح علامه قزوینی. به کوشش محمّد معین.چاپ سوم. تهران: جامی.
    20. واله‌داغستانی، علیقلی. (1384).ریاض‌الشعرا.جلد 1.مقدمه و تصحیح و تحقیق محسن ناجی‌نصرآبادی.چاپ اول. تهران: اساطیر.
    1.  الذروة‌السماء فی مشاهیر‌الاسماء. (بی­تا). قم: کتابخانة آیت‌الله مرعشی‌نجفی. شمارة مسلسل 11887. (نسخه خطی)، تاریخ کتابت: 1056 ق.

     

    ب) مقاله­ها

    1. خطیبی، ابوالفضل. (1379). «افضل‌الدین محمّد». در دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، جلد 9. زیر نظر کاظم موسوی‌بجنوردی، تهران: مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی. صص 520- 521.
    2. رودگر، قنبرعلی. (1388). «ماهیت و فلسفه خلاصه‌نویسی در فرهنگ اسلامی». تاریخ و تمدن اسلامی. شمارة 9، صص 129- 142.
    3. صادقی، علی‌اشرف. (1393). «فرهنگ‌نویسی در شبه‌قاره از ابتدا تا قرن 10 هجری». نامة فرهنگستان. ویژه‌نامة شبه‌قاره. سال 2، شمارة 2، صص 381- 392.
    4. صادقی، علی‌اشرف. (1379). «ترجمة فارسیِ الابانه، شرح السامی فی‌الاسامیِ میدانی». ضمیمة نامة فرهنگستان. شمارة 10، صص 1- 28.
    5. میرافضلی، علی (1380). «در وطنی بینواتر از غربت؛ چکامه‌ای نویافته از افضل‌الدین کرمانی». معارف. شمارة 52، صص 25- 40.