نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

شرح و بررسی سطرهایی از مرزبان نامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی‌سینا همدان

چکیده

در این جُستار دو سطر از کتاب مرزبان‌نامه شرح و معنی شده‌است. علامه محمد قزوینی در برابر این دو سطر، علامتِ پرسش قرار داده و در ضبط برخی واژه‌ها و نیز معنی آن‌ها اظهار تردید کرده است. مرحوم خطیب­رهبر دو سطرِ مذکور را بی­معنی دانسته‌است و محمد روشن نیز با تغییر واژه­ای از این سطرها متن را دچار پیچیدگی بیشتری کرده و البته از معنی دقیق عبارات سخنی نگفته‌است. آنچه سطرهای مورد بحث را دچار اختلال و پیچیدگی کرده، تصحیف و گشتگی یک واژه در این جمله­ها است که شارحان و مصححان مرزبان­نامه را به خطا انداخته است. در این مقاله بر پایۀ تصحیح یک واژه از همین سطرها، تلاش گردیده چند جملۀ مبهمِ مرزبان­نامه شرح و معنی شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explanation and Analysis of Lines from Marzban-nameh

نویسنده [English]

  • Majid Mansuri
Associate Professor, Bu-Ali Sina University of Hamedan
چکیده [English]

Abstract
In this study, two lines from Marzban-nameh have been analyzed. Allameh Mohammad Ghazvini has put a question mark in front of these two lines and has been doubtful in recording some words and their meanings. Khatib Rahbar considers the two lines as meaningless, and Mohammad Roshan, by changing a word from these lines, has made the text more complex and does not speak of the exact meaning of the words. What has complicated the intended lines is the distortion and conversion of a word in these sentences that has misled the interpreters and editors of Marzban-nameh. Based on the correction of a word from these lines, this study attempted to explain and analyze some ambiguous sentences from Marzban-nameh.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Marzban-nameh
  • Bokharat
  • Correction
  • Distortion
  1. فهرست منابع

    الف( کتاب‌ها

    1. آبادی باویل، محمد. (1357). ظرایف و طرایف. تبریز: انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی.
    2. ابن حوقل. (1345). صورة‌الأرض. ترجمۀ جعفر شعار. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
    3. انجو شیرازی، میرجمال‌الدین. (1375). فرهنگ جهانگیری. به اهتمام رحیم عفیفی. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
    4. انوری بلخی. (1376)، دیوان. تصحیح مدرس رضوی. تهران: علمی و فرهنگی.
    5. بخارایی، شمس. (137۷). تاریخ بخارا خوقند و کاشغر. تحقیق محمد اکبر عشیق. تهران: میراث مکتوب.
    6. برهان تبریزی، محمد حسین بن خلف. (1376). برهان قاطع. به اهتمام محمد معین. تهران: امیرکبیر.
    7. بیلقانی، مجیرالدین. (1358). دیوان. به تصحیح محمد آبادی. تبریز: موسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
    8. بیهقی، ابوالحسن علی بن زید. (1348). تاریخ بیهق. به تصحیح احمد بهمنیار. تهران: کتابفروشی فروغی.
    9. تتوی مدنی، عبدالرشید بن عبد الغفور الحسینی. (بی­تا). فرهنگ رشیدی. به تصحیح محمد عباسی. تهران: کتابفروشی تهران.
    10. جرجانی، سید اسماعیل. (1357). ذخیرۀ خوارزمشاهی(چاپ عکسی). به کوشش سعیدی سیرجانی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
    11. جوینی، محمد. (1382). تاریخ جهانگشای جوینی. تصحیح محمد قزوینی. تهران: دنیای کتاب.
    12. حسینی منشی، محمد میرک بن مسعود. (1385). ریاض‌الفردوس خانی. به کوشش ایرج افشار و فرشته صرّافان. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
    13. حموی بغدادی، یاقوت. (1380). معجم‌البلدان. ترجمۀ علینقی منزوی. تهران: سازمان میراث فرهنگی.
    14. خرندزی زیدری نسوی، شهاب‌الدین محمد. (1370). نفثة‌المصدور. به تصحیح امیرحسن یزدگردی. تهران: ویراستار.
    15. دهخدا، علی‌اکبر و همکاران. (1377). لغت­نامه‌ دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
    16. حدودالعالم من‌المغرب‌الی‌المشرق. (1362). به کوشش منوچهر ستوده. تهران: کتابخانۀ طهوری.
    17. خاقانی شروانی. (1378). دیوان. به کوشش ضیاء­الدین سجادی. تهران: زوّار.
    18. رامپوری، غیاث‌الدین محمد. (1363). غیاث­اللغات. به کوشش منصور ثروت. تهران: امیرکبیر.
    19. سعدی شیرازی. (1381). بوستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.
    20. سنایی غزنوی. (1385). دیوان. به اهتمام مدرّس رضوی. تهران: سنایی.
    21. سوزنی سمرقندی. (1338). دیوان. تصحیح ناصرالدین شاه­حسینی. تهران: امیرکبیر.
    22. عطّار نیشابوری. (1386). مختارنامه. مقدمه تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.
    23. ـــــــــــــــــــ. (1383). منطق­الطیر. مقدمه تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.
    24. عوفی، محمد. (1361). لباب­الألباب. به قلم محمد عباسی. از روی چاپ براون با مقدمه و تعلیقات محمد قزوینی. تهران: کتابفروشی فخر رازی.
    25. قطران تبریزی. (1362). دیوان. بر اساس تصحیح نخجوانی. تهران: ققنوس.
    26. فرشیدورد، خسرو. (1382). دستور مفصّل امروز. تهران: سخن.
    27. قبادیانی، ناصرخسرو. (1384). سفرنامه. به تصحیح محمد دبیرسیاقی. تهران: زوّار.
    28. کرامتی، یونس. (1381). «بخارات». در دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز نشر دایرة­المعارف بزرگ اسلامی.
    29. لاهوری، عبدالستاربن قاسم. (1385). مجالس جهانگیری. تصحیح عارف نوشاهی و معین نظامی. تهران: میراث مکتوب.
    30. مایل‌هروی، نجیب. (1369). نقد و تصحیح متون. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
    31. مقدسی، محمد بن احمد. (1361). أحسن‌التقاسیم. ترجمۀ علینقی منزوی. بی­جا: شرکت مولفان و مترجمان ایران.
    32. ملطیوی، محمدبن غازی. (1393). مرزبان­نامۀ بزرگ(روضۀ­العقول). به تصحیح فتح­الله مجتبایی و غلامعلی آریا. تهران: خوارزمی.
    33. مولوی، جلال­الدین محمد بلخی. (1386). کلیات شمس. بر اساس چاپ بدیع­الزمان فروزانفر. تهران: هرمس.
    34. ناتل خانلری، پرویز. (1380). دستور زبان فارسی. تهران: توس.
    35. نرشخی، ابوبکر محمد بن جعفر. (1351). تاریخ بخارا. ترجمۀ ابونصر احمد بن نصر القباوی، تلخیص محمد بن زفر بن محمد، تصحیح و تحشیه مدرّس رضوی. بی­جا: بنیاد فرهنگ ایران.
    36. وراوینی، سعدالدین. (1366). مرزبان­نامه. به کوشش خلیل خطیب‌رهبر. تهران: صفیعلیشاه.
    37. ــــــــــــــــــــــــــ (1357). مرزبان­نامه. به تصحیح محمد روشن. بی­جا: بنیاد فرهنگ ایران.
    38. ـــــــــــــــــــــــــ (1310). مرزبان­نامه. به تصحیح و تحشیۀ محمد بن عبدالوهاب قزوینی. تهران: نشریات کتابخانۀ تهران.
    39. همایی، جلال­الدین. (1375). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: هما.

     

    ب) مقاله‌ها

    1. فرضی، عدالت. (1385). «نقدی بر مرزبان‌نامه». ماهنامۀ حافظ. شمارۀ ۲۹. صص 33- 38.
    2. فرزان، محمد. (1331). «نظری در حواشی مرزبان‌نامه». مجلۀ یغما. سال پنجم. شمارۀ ۳. پیاپی 48. صص 72- 75.
    3. منصوری، مجید. (1388). «نقد و بررسی مرزبان‌نامه شرح دکتر خلیل خطیب‌رهبر». نشریۀ آینه میراث. شمارۀ ۴۴. صص 209- 225.

     

    ج) منابع لاتین

    1. J. l. Schlimer, (1970). Terminologie Dictionnaire de manthropologique: franuaise-persane, litho. ed, Tehran.

    2. Ch. Schefer, (1885). Chrestomathie Persane: Paris torne 224 , pp. 172- 199).