نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

طرز بیان غزّالی در نصیحة الملوک برای انتقال مفاهیم مورد نظر خود

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولیعصر رفسنجان

چکیده

نصیحة­الملوک­کتابی است از امام محمّد غزالی که با نثری ساده و روان در موضوع حکمت عملی بر اساس دین و به منظور هدایت پادشاهان و درباریان نوشته شده­است. نویسنده در این کتاب با گزینش ساخت­های زبانی مناسب، عقاید و اندیشه­های خود را بیان کرده­است. صراحت و شفافیت حاکم بر متن، نصیحه­الملوک را در شمار متن­های گفتمان محور نشان می­دهد. این پژوهش به بررسی ویژگی­های سبکی نصیحه­الملوک در پیوند با عناصر ایدئولوژیک درون متنی می­پردازد. هدف از این پژوهش آن است که نشان دهد ساختارها و رخدادهای کلامی می­توانند ایدئولوژی حاکم بر متن را به مخاطب منتقل کنند.
بر اساس نتایج این پژوهش، نگرش عرفانی غزّالی که بر بنیاد پیوند شریعت و طریقت است، در گزینش عناصر زبانی و سازه­های کلامی تأثیرگذار بوده­است. استناد مستمر به آیات، احادیث و روایات و بسامد حکایات، سیطرۀ اندیشه­های ایدئولوژیک را بر متن نشان می­دهد. شگردهای محدود بلاغی به­ویژه آرایه­های تقسیم و تمثیل نیز در جهت اهداف ایدئولوژیک  به خدمت گرفته­شده­اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ghazali’s Methods of Communicating His Intended Meaning in His “Nasihat-ol-Mouluk”

نویسنده [English]

  • Hamid Jafari Gharyehali
Associate Professor, Vali Asr University of Rafsanjan
چکیده [English]

“Nasihat-ol-Molouk”, by Imam Mohammad Ghazali, is a book written, in clear and simple prose, on practical wisdom in religion, and intended for providing guidance for kings and courtiers. Ghazali adopts certain powerful linguistic structures to express his ideas and thoughts, while sustaining its clarity and simplicity, making it into a discursive text in Persian literature. The present study explores stylistic features of Nasihatol-Molouk in relation to its intra-textual ideological elements to show how linguistic structures serve to convey ideologies to readers. Results of the study implied that Ghazali’s mystical attitude, derived from the unity of Sharia and Sufism, influences his recourse to certain linguistic structures. Recurrent use of Koranic verses, Hadith, and sayings, and frequent references to anecdotes show how ideological thoughts drive the text. Moreover, the study proved that literary figures such as metaphor and allegory are used by the author in the service of dominant ideology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nasihat-ol-Molouk
  • Ideology
  • Stylistic features
  • Purposeful selection
  1. منابع

    الف) کتاب­ها

    1. ایگلتون، تری. (1388). پیش­درآمدی بر نظریۀ ادبی. ترجمۀ عباس مخبر. چاپ پنجم. تهران: مرکز.
    2. حق­شناس، علی­محمد. (1376). مقالات ادبی، زبان­شناختی. تهران: نیلوفر.
    3. چندلر، دانیل. (1386). مبانی نشانه­شناسی. ترجمۀ مهدی پارسا. تهران: سورۀ مهر.
    4. رضانژاد، غلامحسین. (1376). اصول علم بلاغت در زبان فارسی. تهران: انتشارات الزهراء.
    5. زرافا، میشل. (1386). جامعه شناسی ادبیات داستانی. ترجمۀ نسرین پروینی. تهران: سخن.
    6. ژنت، ژرار. (1392). تخیّل و بیان. ترجمۀ الله شکر اسداللهی تجرق. تهران: سخن.
    7. صفوی، کورش. (1391). آشنایی با زبان­شناسی در مطالعات ادب فارسی. تهران: علمی.
    8. _______، ___ . (1390). از زبان شناسی به ادبیات. جلد2. تهران: سورة مهر.
    9. فتوحی، محمود. (1369). سبک شناسی، نظریه­ها، رویکردها و روش­ها. تهران: سخن.
    10. غزالی، ابوحامدمحمد. (1389). نصیحة­الملوک. به تصحیح عزیزالله علیزاده. تهران: فردوس.
    11. هولمز، رابرت ال. (1391). مبانی فلسفۀ اخلاق. ترجمۀ مسود علیا. چاپ سوم. تهران: ققنوس.

     

     

     

    ب) مقاله ­ها

    1. صادقی علی آبادی، مسعود. (1382). «نصیحه­الملوک، رساله­ای اخلاقی یا سیاسی». مجلۀ کتاب ماه علوم احتماعی. ش.73-74، صص 38-41.

     

    ج) پایان­نامه­ ها

    1. احمدی کافشانی، راضیه. (1392). نقد و بررسی و تطبیق اجتماعیات و سیاسیات در نصیحه­الملوک و اخلاق ناصریی و تحفه­الملوک. به راهنمایی احمد خیالی خطیبی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز. 
    2. حقیقت­نما، طاهره. (1392). بررسی تطبیقی آموزه­های اخلاقی نصیحه­الملوک و سیاست نامه با محوریت نهج­البلاغه. به راهنمایی عزیز­الله توکلی کافی­آباد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد. 
    3. چیت­ساز، امیر رضا. (1393). ادبیت در  نصیحه­الملوک­های فارسی با تکیه بر سیاست نامه، قابوس­نامه و نصیحة­الملوک. به راهنمایی محمد پارسانسب. دانشگاه تربیت معلّم تهران.