نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

تأثیر گسترش ساختاری جمله بر ماهیت معنا در نثر صوفیانۀ میبدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی

چکیده

بخشی از تأثیرگذاری عمیق نثرصوفیانۀ میبدی به خلاقیت­های ساختاری بازمی­گردد. این پژوهش به بررسی جملات مرکب پرداخته تا تأثیر گسترش ساختار را بر ماهیت معنا نشان­­دهد. ضرورت و اهمیت این پژوهش در شناخت بیشتر بُعد انعطاف­پذیری ساختاری زبان فارسی است. حوزۀ پژوهش، بخش تفسیر عرفانی مجلدات دهگانۀ کشف­الاسرار و عده­الابرار است که به روش سیستماتیک نمونه­برداری شده­اند تا به این پرسش پاسخ­ دهندکه؛ گسترش ساختاری جملات مرکب چه تأثیری بر ماهیت معنایی­شان­ دارد؟ یافته­ها نشان­­می­دهند؛ در نثر صوفیانۀ میبدی، با چندگونه پیوند ساختاری و شکل­گیری معنا روبرو هستیم. نخست؛ پیوند خطی اجزای ساختار و معنا در جملات مستقل همپایه. دوم؛ پیوند تودرتوی میان ساختار و معانی جملات ناهمپایه. سوم؛ پیوند تلفیقی(خطی و تودرتوی) میان اجزای ساختار و معنا در جملات خوشه­ای (مرکبِ­کامل) با بیشترین نمونه. چنانکه شواهد نشان­ می­دهند؛ در آغاز یک ساختار نحوی مرکب، جملۀ سادۀ مستقلی آمده و در زنجیرۀ جملات پس از آن، در هر جمله، بخشی از معانی جمله یا جملات پیشین به شیوه­های مختلف گنجانده­شده­است. ازاین­روی؛ هر جمله درعین برخورداری از استقلال با سهیم­شدن در جزیی از معنای جملات پیش از خود از افزایش معنا نیز برخوردار گردیده­است. علاوه بر افزایش معنا، روند هم­افزایی معانی در زنجیرۀ جملات و پیوندهای تودرتوی معنا و ساختار به معنای نهایی جملۀ مرکبِ­کامل عمق بخشیده­است. بدین­گونه؛ میبدی توانسته با بیان ِروشنِ معانیِ پیچیده، تأثیری ماندگار براندیشۀ خواننده­اش بگذارد. از زیبایی­آفرینی که بگذریم، تعلیق معنا، ­افزایش معنا، هم­افزایی معنا و عمق­ بخشیدن به ­معنا را از جمله تأثیرات پنهان گسترش­ ساختاری بر ماهیت معنا دانست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Influence of Structural Expansion of a Sentence on the Nature of Meaning in Meibodi’s Sufic Prose

نویسنده [English]

  • Sousan Jabri
Associate Professor, Razi University
چکیده [English]

The deep impression of Sufic prose of Meibodi is partly due to his structural innovations. This study examined compound sentences to indicate the influence of syntactic innovations and structural flexibility on meaning. The significance lies in understanding several capacities of Persian language for expressing elusive ideas. The data was gathered by systematic sampling from Kashf-ol-Asrar in order to explore the influence of structural expansion of compound sentences on their meaning. A few types of structural connection and meaning formation in compound sentences can be identified in Meibodi's prose. First, linear connection between the structure and meaning of independent coordinate sentences. Second, the connection between the structure and meaning of compound subordinate sentences. Third, cluster sentences which are a combination of coordinate and subordinate compound sentences. The evidence showed that, often, an independent sentence appears at the beginning of the utterance and some part of the meaning of previous sentences is included in the subsequent sentences in different ways, and also each sentence becomes a part of the meaning of next sentences, although they enjoy structural and semantic independence. The final meaning of the utterance is constituted in such a process of semantic interaction. Consequently, the rhetorical fruit of using such innovative compound sentences is semantic deepening and suspension, besides the aesthetic function. Thus, it can be argued that Meibodi, in addition to lucid expression of complex ideas, gives the reader a deep and lasting impression.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kashf-ol-Asrar va Odat-ol-Abrar
  • Abulfazl Rashid-o-Din Meibodi
  • Sufic prose
  • Compound sentence
  • Meaning
  1. فهرست منابع

    الف) کتاب­ها

    1. باطنی، محمدرضا. (1348). توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی. چاپ اول. تهران: امیرکبیر.
    2. جرجانی، عبدالقاهر. (1368). دلائل الاعجازفی القرآن. ترجمة سیدمحمد رادمنش. چاپ اول. مشهد: آستان قدس رضوی.
    3. حق شناس، علی­محمد و دیگران. (1387). دستور زبان فارسی. چاپ اول. تهران: مدرسه شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
    4. ریچاردز، آی، ا.ِ (1382). فلسفه بلاغت. ترجمة علی محمدآسیابادی. چاپ اول. تهران: قطره.
    5. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1373). موسیقی شعر. چاپ چهارم. تهران: آگاه.
    6. شیفر، ریچارد ال؛ مندن هال، ویلیام؛ اوت، لایمن. (1382). آمارگیری نمونه‌ای. مترجم کریم ‏منصورفر. چاپ اول. تهران: سمت.‏
    7. صدیقیان، مهین­دخت. (1383). ویژگی­های نحوی زبان فارسی در نثر قرن پنجم و ششم هجری. چاپ اول، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
    8. صفا، ذبیح الله. (1372). تاریخ ادبیات در ایران. جلد اول. چاپ نهم. تهران: ققنوس.
    9. میبدی، ابوالفضل­رشیدالدین. (1382).کشف الاسرار وعُدة‌الابرار. مجلدات دهگانه. تصحیح علی اصغر حکمت. چاپ هفتم. تهران: امیرکبیر.

     

    ب) مقاله ­ها

    1. اکو، امبرتو. «تحلیل ساختار ادبی». ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی.کلک. شمارۀ 9. سال اول. آذر 1369. صص26-33.
    2. حسینی، سیدمحمدهادی. (1388). «ویژگی های نحوی زبان فارسی در نثر قرن پنجم و ششم هجری در بوتۀ نقد». آیینۀ پژوهش. شمارۀ 119. صص 76-79.
    3. حق شناس، علی­محمد. (1383). «آزادی و رهایی در زبان و ادبیات». فصلنامه مطالعات و تحقیقات ادبی. سال اول. شمارۀ 3 و 4. صص39- 58.
    4. خرمایی، علیرضا. شهباز، افسانه. (1388). «جملات گسسته دو مقولۀ متمایز یا مقوله­ای واحد». نشریۀ دستور. شمارۀ . صص51-80.
    5. ------- . ------- . (1388). «نقش کانونی سازۀ گسسته در جملات گسسته». زبان و زبان شناسی. دورۀ 5. شمارۀ1. صص27-50.
    6. ------. طباطبایی، نازنین. (1391). «تفاوت های گفتمانی و نحوی جملات گسسته و شبه گسسته در زبان فارسی». پژوهش علوم انسانی. دورۀ2. شمارۀ . صص33-63.
    7. گرین،کیت. لبیهان، جیل. (1383). «زبان، زبان­شناسی و ادبیات». ترجمة لیلی بهرانی محمدی. مجموعه مقالات درسنامه نظریه و نقدادبی. چاپ اول. تهران: روزگار. صص21-83.

     

    ج) منابع لاتین

    1- Leech, Geoffery. N. (1991). A Linguistic Guide to English Poetry. Fifteenth impression. London and New York: Longman Inc. pp 65-71.