نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

بررسی جامعه شناختیِ ماجرای دسیسۀ بوسهل زوزنی در باب آلتونتاش خوارزمشاه از تاریخ بیهقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

چکیده

نگرش جامعه­شناختی به ادبیات با تکیه بر اثری تاریخی – ادبی، موضوع نوشتار حاضر است. بنیادِ نقد اجتماعی بر این فکر استوار است که اثر ادبی همواره محصول و مولود حیات اجتماعی است و ادراک درست و دقیقِ آن جز با دریافتِ دلایل و نتایج حوادث اجتماعی، میسّر نیست. توانایی­های نهفته­ای که در روابط افراد جامعه است و باعث قوام اجتماع می­شود، در این هنگامۀ «پدریان و پسریان»، با فاصله گرفتن از یک ایدئولوژی واحد و خلقِ کنش­های منفی، منجر به زوالِ هنجارها و پیوند­های مشترک اجتماع می­شود. آنچه بیهقی از دوران مسعود غزنوی توصیف می‌کند،کینه­کشی، فروگیری و بی­اعتمادی است. مشارکت افراد غالباً در چنین جوّی، منجر به بند کشیدن کارگزاران و تضعیف روحیۀ دلسوزان حکومت می­شود، به طوری که اجتماع، با ایجاد و اعمالِ دسیسۀ کینه­جویان و تأیید پادشاه، رو به قهقرا و زوال می­رود. برای تبیینِ گفتار خویش، از نظریۀ سرمایۀ اجتماعیِ رابرت پاتنام استفاده کرده­ایم. براین اساس، سرمایۀ اجتماعی را در سه بعدِ اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی و حمایت اجتماعی در«ماجرای دسیسۀ بوسهل زوزنی در باب آلتونتاش» بررسی و تحلیل کرده­ایم. تمام نشانه و نمونه­های ذکر شده از ماجرا، دیدگاه پاتنام را این­گونه تثبیت می­کند که روابط درون­گروهی دربار غزنوی، بر اساس کارکردهای منفعت طلبانه و بی­اعتمادی پیش می­رود. آنچه از این ماجرا به دست می­آید، اعتمادسوزی، مشارکت منفی، افزایش احساس نا­ امنی و افول سرمایۀ اجتماعی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Sociological Study of Busahl Zuzani’s Plot against Kharazm Shah Altuntash in “Bayhaghi’s History”

نویسندگان [English]

  • Amir Pourrastegar 1
  • Mohammad Hossain Karami 2
1 PhD Student of Persian Language and Literature, Shiraz University
2 Professor, Shiraz University
چکیده [English]

The topic in question is concerned with the sociological aspect of literary and historical experience. The basis of sociological criticism is built on the premise that literary works are the products of social life and that a good understanding of a work without considering its social aspects is impractical. To reach a better, more scientific, and more precise understanding of Abolfazl Bayhaghi’s social depiction, the social capital theory has been employed here. The total latent capabilities which prevail and strengthen social communication and society, in such a society, and in this “Pedarian and Pesarian” confusion and by distancing from a solid ideology and thus creating negative interaction all lead to the violation of values and the mutual social bonds. What is depicted from Masoud’s age is revenge, demoting and untrustworthiness. The conspiracy of the people in such an atmosphere also leads to subjugation of agents and discouraging of those who care about government. This happens in a way that the conspiracy of the avengers and the king’s confirmation leads to the decline of the society. To affirm the contention in question, Robert Putnam’s social capital theory has been employed. This theory is studied from three aspects, namely, social trust, participation, and support in the incident of the plot of Busahl Zuzani against Kharazmshah Altountash. All evidences prove Putnam’s view in the way that internal class relations in Qaznavid court were based on profit gaining functions and distrust. The consequences of the plot were fostering distrust, negative participation, increased sense of insecurity, and diminishing social capital.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social capital theory
  • Robert Putnam
  • Distrust
  • Social Participation
  • Kharazmshah Altountash
  • Bousahl Zouzani
  1. فهرست منابع

    الف) کتاب­ها

    1. باسورث، کلیفورد ادموند. (1378). تاریخ غزنویان. ترجمۀ حسن انوشه. تهران: امیرکبیر.
    2. بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین. (1375). تاریخ بیهقی .تصحیح علی اکبر فیاض. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
    3. دبیرسیاقی، محمد. (1369).گزیدۀ تاریخ بیهقی. تهران: شرکت سهامی­ کتاب­های جیبی.
    4. شفیعی­کدکنی، محمد رضا. (1370). موسیقی شعر.تهران: انتشارات آگاه.
    5. فروزانی، ابوالقاسم. (1384). غزنویان از پیدایش تا فروپاشی. تهران: سمت.
    6. کلمن، جیمز. (۱۳۷۷). بنیادهای نظریه اجتماعی. ترجمۀ منوچهر صبوری. تهران: نشر نی.
    7. گلدمن، لوسین.(1381). درآمدی بر جامعه­شناسی ادبیات (مجموعه مقالات). ترجمۀ محمد جعفر پوینده. تهران: نشر چشمه..
    8. نوذری، عزت الله. (1388). تاریخ اجتماعی ایران از آغاز تا مشروطیت. تهران: خجسته.
    9. ولک، رنه. (1373). نظریة ادبیات. ترجمة پرویز مهاجر و ضیاء موحد. تهران: علمی و فرهنگی.

     

    ب)مقاله ­ها

    1. ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا.(1380). «بررسی رابطه بین اعتماد و مشارکت اجتماعی در نواحی روستایی شهر کاشان». نامۀ علوم اجتماعی. دوره 17، شمارۀ 17،ص 13.
    2. اسدی، فهیمه.(1387).« بررسی تاریخ بیهقی با رویکرد جامعه­شناسی ادبیات». حافظ. بهمن و اسفند. شماره58. صص 27-33.
    3. اسلامی­ندوشن، محمّدعلی.(1386). «جهان­بینی ابوالفضل بیهقی». یادنامۀ ابوالفضل بیهقی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.ص 34.
    4. خلیلی، محسن. (1387). «سرمایۀ اجتماعی در تاریخ بیهقی». جستارهای ادبی. شمارة 160. صص 151-174.
    5. لوونتال، لئو. (1381). «جامعه­شناسی ادبیات». ترجمة محمد رضا شادرو. مجلۀ جامعه­شناسی ایران. دورۀ چهارم، شمارۀ 1،ص 120.
    6. متینی، جلال. (1386). «سیمای مسعود غزنوی در تاریخ بیهقی». یادنامة ابوالفضل بیهقی. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.ص 240.
    7. وحیدا، فریدون وکلانتری، صمد و فاتحی، ابوالقاسم. (1383). «رابطة سرمایۀ اجتماعی با هویت اجتماعی دانشجویان». مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان. جلد هفدهم، شماره 2. ص 68.

     

    ج)پایان نامه ­ها

    1. پرهیزکار، فاطمه. (1390). بررسی تاریخ بیهقی از دیدگاه جامعه­شناسی زبان. پایان نامة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران.

     

    د) منابع لاتین

    1. Fukuyama, Francis. (1996). Trust: The Social Virtues and the Creation of1 . Prosperity.  New York: Free Press.
    2. R. D.Putnam. (1995). Bowling Alone: America's Declining Social  Capital. New York: journal of Democreacy. Vol. 6.