نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

«تدبیر منزل» در اخلاق ناصری و اخلاق جلالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

3 دانشجوی دکتری استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

گذشتگان ما به موضوع ادبیات­تعلیمی، بویژه اخلاق اهمیت­خاصی می­دادند، علمی­که موضوع­ اصلی و کلان آن، نیکی و بدی یِا خیر ­و شرّ است و بـه رفتارهای افراد در ­مقابل­هم می­پردازد. هدفِ­ غایی علـم­اخلاق، هدایت انسـان­ها به سمت نیکی و زیبایـی­هاست و قصد ­دارد آنها را برای اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی، راهنمایی و آماده­کند، که این موضوع در متون نظم و نثرِ ادبِ­فارسی هم کاملاً جلوه­گراست. ازجمله دانشمنـدانی که به این­امـر توجه ­ویژه داشته و دو­کتاب هم با این­موضوع به نام­های «اخلاق­ناصری» و «اخلاق­محتشمی» تألیف کرده ­است، «خواجه نصیرالدین­توسی» است. قرن­ها پس از نگارش این کتاب محقّقان دیگری نیز ترغیب شدند تا با تأثیرپذیری و طبق شیوۀ ­او به خلقِ آثار جدیدی بپردازند.
یکی از این آثار که در زمینۀ «تدبیر منزل» نگاشته شده­است، کتاب «اخلاقِ­جلالی» نوشتۀ «جلال الدین­دوانی» از ­علما و حکمای قرن نهم قمری است که در واقع بازنویسی رسالۀ خواجه­نصیر است و عمدۀ تغییرات ایجاد­شده در­آن، پُررنگ شدنِ صبغۀ­ دینی نسبت به نگاه­فلسفیِ خواجه­نصیر، تغییر سبک نگارش کتاب و ساده­تر شدن آن، تلخیصِ­کتاب، اضافه­کردنِ آیات و احادیث و اشعار و امثال عربی و...، است. هدف این مقاله، بررسی بحث «تدبیرمنزل» در این دو کتاب است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Domestic Management (Ethics and Economy) in “Akhlaq-e Naseri” (Nasirean Ethics), and “Akhlaq-e Jalali” (Jalali Ethics)

نویسندگان [English]

  • Ahmad Amiri Khorasani 1
  • Enayatollah Sharifpour 2
  • Alireza Kashani 3
1 Professor, Shahid Bahonar University of Kerman
2 Associate Professor, Shahid Bahonar University of Kerman
3 PhD Candidate, Shahid Bahonar University of Kerman
چکیده [English]

Our ancestors paid special attention to didactic literature, especially the ethics, whose main subject is good and evil and focuses on the people’s behavior toward each other. The goal of ethics is to guide people toward good and beauty and prepare them for modifying personal and social behavior, a theme that is prominent in Persian prose and poetry.
Khajeh Nasiradin Tusi is one of the scholars who focused on this subject, especially in his two books of “Nasirean Ethics” and “Mohtashami Ethics”. The Nasirean Ethics inspired lots of other writers, centuries later to create works based on his books.
Another book with the subject of household management or family ethics is “Jalali Ethics” written by Jalal-al Din Davani, a 9th century scholar. The book is in fact a rewriting of Khajeh Nasir’s work and the only differences between them are in making the religious tone bolder than Khajeh’s philosophical view, its composition according to the style of his time, summarization of the book, addition of some Arabic Koranic verses and poems. The aim of this study is to review the subject of “household management” (family ethics) in these two books.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian literature
  • Khajeh Nasiradin Tusi
  • Jalaladin Davani
  • Household Management
  • Nasirean Ethics
  • Jalali Ethics
  1. فهرست منابع

    الف) کتاب­ها

    1. قرآن مجید. (1386). ترجمه: مهدی فولادوند. تهران: قطره.
    2. بهار، محمدتقی. (1373). سبک­شناسی. چاپ­هفتم. تهران امیرکبیر
    3. البخاری،ابی­عبداالله­محمّدبن­اسماعیل. (2007). صحیح­البخاری.­ چاپ­دوم.­ بیروت:­داربن الکثیر.
    4. ارسطو. (1349). سیاست. ترجمة حمید عنایت. چاپ دوم. تهران: انتشارات­کتاب­های جیبی.
    5. امام علی (ع). (1376). نهج البلاغه. ترجمه: سیّد جعفر شهیدی. چاپ اول. تهران: نشر قطره.
    6. دوانی، جلال الدین. (1393). اخلاق جلالی. به تصحیحِ عبدالله مسعودی ارانی. چاپ دوم. تهران. مؤسّسۀ اطّلاعات
    7. دهخدا، علی اکبر. (1377). امثال و حِکم. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
    8. سارو­خانی، باقر. (1375). درآمدی بر­دایره­المعارف­اجتماعی. چاپ اول. تهران: نشر کیهان.
    9. ساروخانی، باقر. (1382). مقدمه ای­ بر جامعه­شناسی­خانواده. چاپ چهارم. سروش: تهران.
    10. غزالی، محمدبن محمد. (1392). احیاء علوم الدین. مترجم مؤیدالدین محمد خوارزمی.  چاپ هشتم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    11. فارابی، محمدبن محمد. (1364). فصول متنزّعه. چاپ اول. تهران: مکتبه الزهرا. 
    12. فانی­کشمیری، محمد­بن­حسن.­(1361). اخلاق عالم آرا­. چاپ­اوّل. اسلام­آباد: چاپ جاویدی.
    13. کلینی، ثقة­الاسلام. (1363). اصول کافی. چاپ دوم. ترجمة شیخ محمدباقر کمره‌ای. تهران: اُسوه.
    14. کلینی، ثقة­الاسلام. (1363). گزیدۀ کافی. چاپ اوّل. ترجمة محمّدباقر بهبودی. تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
    15. کوئن، بروس. (1374). درآمدی به جامعه شناسی. چاپ پنجم. ترجمة محسن ثلاثی. تهران: توتیا.
    16. مدرّس رضوی، محمّدتقی. (1370). احوال و آثار خواجه نصیرالدّین توسی. چاپ دوم. تهران: اساطیر.
    17. نصیرالدین­توسی،­محمّد.­(1373).­ اخلاقِ ناصری. ­چاپ پنجم. تهران: خوارزمی.
    18. نهج­الفصاحه. (1362). ترجمة ابوالقاسم پاینده. چاپ دوم. تهران: انتشارات جاویدان.
    19. یزدانی، زینب. (1387). زن در شعر فارسی.  چاپ اول. تهران: فردوس.

     

    ب) مقاله­ ها

    1. مسعودی اَرانی، عبدالله. (1391). «اخلاق جلالی». اطلاعات حکمت و معرفت. شمارۀ 82. صص 73-67.