نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

تحلیل رده شناختیِ اسم مرکّب در گونۀ رودباریِ قلعه گنج

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان شناسی همگانی دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 استادیار زبان شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

   به زعم بسیاری از زبان­شناسان، بیشترِ زبان­های دنیا از «ترکیب» به عنوان یکی از زایاترین فرایندهای واژه­سازی به منظور گسترش دامنۀ واژگانی خود بهره می­گیرند، مدّعایی که در مورد گویش رودباری (استان کرمان) و گونه­های جغرافیایی متعدّد آن نیز صادق است. در این فرایند، همنشینیِ دو یا چند تکواژِ واژگانیِ آزاد سبب پیدایش یک واحد زبانیِ مرکّب می­گردد. از آنجا که در رودباری اسامیِ مرکّبْ از بسامدِ کاربرد بسیار بالاتری نسبت به دیگر کلمات مرکّب برخوردارند، کانون توجّه پژوهش حاضر بر تحلیل اسامیِ مرکّب این گویش معطوف است. به بیان فنّی­تر، پژوهش حاضر می­کوشد بر پایۀ پیکرۀ زبانیِ حاصل از مصاحبه و ضبط گفتار آزاد گویشورانِ مناسب، توزیع پرسشنامه، برگه­نویسی و بهره­گیری از شمّ زبانی، به تحلیلِ همزمانیِ اسامیِ مرکّبِ رودباری از دیدگاه رده­شناختی و بر پایۀ سه مورد از معیارهای پیشنهادی بائِر (2009: 555-547) شامل هسته­داری، ترتیب اجزای ترکیب و معنی­شناسیِ ترکیب در گونۀ رایج در شهرستان قلعه­گنج بپردازد. نتایج پژوهش نشان می­دهد رودباری همانند بیشتر زبان­های دنیا، ویژگی­های رده­شناختیِ یکدستی نداشته بلکه از این حیث، به صورت پیوستاری عمل می­کند و لذا بایستی از اصطلاح «گرایش کلّی» برای توصیف ویژگی­های رده­شناختیِ مورد مطالعه بهره گرفت. به طور مشخّص، گرایش کلّیِ رده­شناختیِ رودباریِ امروز از منظر این سه معیارِ رده­شناختی، به ترتیب به سوی اسامیِ مرکّبِ بدونِ هسته، اسامیِ مرکّبِ هسته­آغازین و اسامیِ مرکّبِ برونْ­مرکز است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Typological Analysis of Compound Nouns in Rudbari Variant of Qal'e-Ganj

نویسندگان [English]

  • Sepehr Seddiqi-nejad 1
  • Pakzad Yousefian 2
1 PhD Student of Linguistics
2 Assistant Professor, University of Sistan and Balouchestan
چکیده [English]

Many linguists consider compounding as one of the most generating word-formation process utilized by most world languages to expand their lexical scope, a claim which stands true about Rūdbāri dialect (Kerman province) and its various geographical variants, as well. In this process, two free morphemes co-occur and create a compound linguistic unit. Since Rūdbāri compound nouns are much more frequent than other compound words, this paper will just focus on the study of its compound nouns. In more technical terms, this research attempts to synchronically analyze the compound nouns used in Qal’e-Ganji variant of Rūdbāri from a typological point of view and based on three criteria suggested by Bauer (2009) including headedness, the order of elements in compounds, and the semantics of compounds. The needed linguistic corpus has been collected through interview and free speech recording of suitable informants, questionnaire, note-taking and linguistic intuition. The results indicate that Rūdbāri, like most world languages, does not show invariable typological properties but works along a continuum and hence, the term "general tendency" should be used to describe its intended typological properties. Specifically, the general tendency of today's Rūdbāri of these three typological criteria is towards the headless compound nouns, head-initial compound nouns, and exocentric compound nouns, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rūdbāri dialect
  • Typology
  • Compounding process
  • Compound noun
  • General typological tendency

مراجع

  1. فهرست منابع

     

    الف( مقاله­ها

    1. آهنگر، عباسعلی و مطلّبی، محمّد، و رزمْدیده، پریا. (1394). «بررسی فرآیند واژه­سازی ترکیب در گونة زبانی رودبار جنوب (اسلام اباد)». ادب و زبان، سال 18، شمارة 38، 54-19.
    2. دبیرمقدم، محمد. (1388). «فعل مرکّب در زبان فارسی». پژوهش­های زبانشناختی فارسی (مجموعه مقالات). چاپ دوّم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 199-149.
    3. رضایتی کیشه­خاله، محرّم و بُتلاب اکبرآبادی، محسن. (1391). «بررسی وندها در گویش کهنوجی». ادب پژوهی. سال 6. شمارة 22، 195-173.
    4. رضایی، والی و نیسانی، مژگان. (1393). «بررسی رده­شناختی افعال کمکی در زبان فارسی». جستارهای زبانی. دورۀ 5. ش19. 80-55.
    5. سبزواری، مهدی. (1391). «تبیین و تحلیل رابطه­های معنایی در اسامی مرکب برون­مرکز فارسی معیار». پژوهشنامة انتقادی متون و برنامه­های علوم انسانی. سال 12. شمارة 1. 61-45.
    6. صادقی، علی­اشرف. (1383). «کلمات مرکّبِ ساخته شده با ستاک فعل». دستور، ویژه‌نامة نامۀ فرهنگستان. ج 1. ش 1. 12-5.
    7. طباطبایی، علاءالدّین. (1386). «ترکیب در زبان فارسی (1)». نامۀ فرهنگستان. دورة 9. شماره 3. 213-186.
    8. عاصی، مصطفی و بدخشان، ابراهیم. (1389). «رده­بندی واژه­های مرکب». زبان و ادب پارسی. شمارة 46. 94-71.
    9. کریمی دوستان، غلامحسین و وحید، انیس. (1392). «تحلیل معنایی کلمات مرکّبِ اسم- اسم در زبان فارسی». پژوهش­های زبان­شناسی. سال 5. شمارۀ 1. 82-65.

     

     

    ب( پایان­نامه­ها

    1. کردستانی، سارا. (1389). بررسی زبان­شناسانة گویش مُحْمِدی (جبالبارز جنوبی). پایان­نامة کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان­های باستانی. دانشگاه شهید باهنر کرمان.
    2. مطلّبی، محمّد. (1385). بررسی گویش رودباری کرمان. رسالة دکترای فرهنگ و زبان­های باستانی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران.

     

     

    ج( منابع لاتین

     

    1. Bauer, L. (1983). English Word-Formation. 1st ed., Cambridge: Cambridge University Press.
    2. _________(2008). "Exocentric Compounds". Morphology, Vol. 18, 51-74.
    3. ________ (2009). "Typology of compounds". The Oxford Handbook of Compounding, Lieber & Stekauer (ed.). 1st ed., Oxford: Oxford University Press, 540-560.
    4. Haspelmath, M. and Sims, A. D. (2010). Understanding Morphology. 2nd ed., London: Hodder Education.
    5. Matthews, P. H. (1991). Morphology. 2nd ed. Cambridge: Cambridge University Press.
    6. Spencer, A. (1991). Morphological Theory: An Introduction to Word Structure in Generative Grammar. 1st ed., Oxford: Blackwell.
    7. Wälchi, B. (2005). Co-Compounds and Natural Coordination. 1st ed., Oxford: Oxford University Press.
نثرپژوهی ادب فارسی
دوره 20، شماره 41
شماره پایانی نشریه ادب و زبان
تیر 1396
صفحه 205-224

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار