نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

پرسش و پاسخ در آثار ناصرخسرو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه بجنورد

2 استاد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

3 کارشناس ارشد زبان و ادبیّات فارسی

چکیده

ناصرخسرو (481-394 ه.ق) شاعر و نویسندة توانا، از چهره‌های درخشان قرن پنجم ادبیّات فارسی است. او علم و دانش را در بالاترین درجه قرار داده و والاترین ارزش‌ها را برای آن در نظر گرفته‌است. روش علمی ناصرخسرو در کنار سیرت عملی وی، می‌تواند نمونه و سرمشق کامل برای هر انسانی باشد. یکی از روش‌های تعلیمی که ناصرخسرو در دیوان خود از آن بهره جسته، آوردن سؤالاتی است که به شیوه‌های گوناگون مطرح نموده‌است. او خود با انواع علوم زمانه اعمّ از حکمت، فلسفه، دین و... آشنا بود و از هریک از این علوم برای بیان عقاید خود استفاده کرده‌است. پرسش‌های ناصرخسرو در میان قصایدش درج شده‌است، امّا وی پاسخ این پرسش‌ها را به شیوه‌های گوناگون بیان کرده‌است. گاهی برای یافتن پاسخ‌ها باید به آثار منثور او مراجعه کرد. ناصرخسرو گاهی نیز برای تنبّه خاطر مخاطب، از استفهام انکاری استفاده نموده و در برخی موارد نیز بعد از پرسش در قصیده‌ای، بلافاصله جواب آن را نیز همان‌جا بیان کرده‌است. به طور کلّی، ناصرخسرو در آثارش از تمام فنون سخن بهره گرفته‌است تا آنچه را که بدان معتقد بوده بر خاطر مخاطب بنشاند. هدف اصلی این مقاله، طبقه‌بندی موضوعات مورد پرسش ناصرخسرو، بیان مقصود وی از طرح این سؤالات و همچنین مشخّص نمودن نحوۀ پاسخ او به این سؤالات است تا از این راه، زوایای فکری شاعر مشخّص گردد. بنابراین برای دست‌یابی به این هدف، دیوان اشعار، زادالمسافرین، سفرنامه، گشایش و رهایش، جامع الحکمتین، وجه دین و خوان‌الاخوان مورد بررسی قرار گرفت و شواهد لازم (پرسش‌ها و پاسخ‌ها) استخراج گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Inquiry and Reply in the Works of Nasser Khosrow

نویسندگان [English]

  • Omid Vahdanifar 1
  • Ahmad Amiri Khorasani 2
  • Fatemeh Shakiba 3
1 Assistant Professor, University of Bojnourd
2 Professor, Shahid Bahonar University of Kerman
3 MA in Persian Language and Literature
چکیده [English]

Nasser Khosrow (394-481 AH), the authoritative poet-author, is one of the outstanding figures of the 5th century AH. He considered science and knowledge as the highest levels, and valued them greatly. His scientific approach accompanied by his pragmatism can be a perfect model for any human being. One of the instructional methods used by Nasser Khosrow is inquiring or asking questions through different methods. He had the knowledge of various sciences of his age such as philosophy, religion, etc. and he used each of these sciences for expressing his ideas. His questions are posed among his odes, but the answers to these questions are presented through different methods. Sometimes, one should look for the answers to these questions in his prose works. At times, he uses rhetorical questions as an alert for the audience, at other times he may ask a question in his ode and provide the answer somewhere in the same ode. On the whole, Nasser Khosrow uses all rhetorical methods in his works to impress his audience. This study classifies these questions based on their content, investigates his purposes, and determines the methods of answering the questions in order to illustrate his way of thinking. Examples have been extracted from some of his works including his Divan, Zaad-ol-Mosaferin, Safarnameh (Travelog), Goshyesh va Rahayesh, Jaame-ol-Hekmatein, Vajh-e Din, and Khan-ol-Ekhvan

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nasser Khosrow
  • Inquiry and Reply
  • Question
  • Addressee