نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

عناصر خیالی و سیر تحوّل آن در چهار نمونة شعری از سبک های مختلف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه قم

چکیده

شاعرانگی شعر با عناصر خیالی، پیوندی ناگسستنی دارد و بخش عمده­ای از ظرافت‌های شعری به نحوةاستعمال این عناصر وابسته است. از این رو تحوّل و دگرگونی این عناصر در گسترةشعر فارسی که سبک­ها و شیوه­های چندی را تجربه کرده، امری گریزناپذیر است. بحث دربارة چگونگی و فلسفة تحوّل این عناصر در شیوه­های شعری و نحوة برخورد پژوهش­های بلاغی با این دگرگونی­ها، بحثی مغفول مانده در عرصة پژوهش­های ادبی است. این مقاله کوشیده­است تحوّل عناصر خیالی شعر فارسی را در چهار نمونة شعری از سبک­های مختلف در شیوه­ای تطبیقی مورد بررسی قرار دهد و اشکال و گونه­های این تحوّل را معرفی کند. پژوهش حاضر نشان می­دهد که عناصر خیالی شعر فارسی تحت تأثیر عواملی چون شرایط عصری، شیوه­های شعری، تئوری­های ادبی، نبوغ شاعرانه، تعامل زبان گفتاری و نوشتاری و سرانجام میل به هنجارگریزی از  خط سیر واحدی پیروی نکرده و در چند نقطه از جریان طبیعی تحوّل عناصر خیالی عدول کرده است. نقطة شروع هنجارگریزی به صورت اعتدالی از سبک عراقی آغاز شده و در شعر عصر صفویّه و شعر نیمایی، تحت تأثیر عوامل یاد شده به اوج خود رسیده­است. شعر فارسی در گذر از این مراحل، عناصر خیالی بکری آفریده­است که پژوهش­های بیانی به طور همه جانبه، قادر به توجیه و تفسیر این نوآوری­ها نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Imaginative Elements and their Evolution in Four Poetic Examples from Different Styles

نویسنده [English]

  • Yahya Kardgar
Associate Professor, University of Qom
چکیده [English]

The poetical aspect of any poem has an inseparable bond with imaginative elements, and a major part of poetic delicacy is dependent on the way these elements are used. Therefore, evolution and alteration of these elements in the scope of Persian poetry, which has experienced several different styles, are inescapable. Discussion of the state and philosophy of these evolutions in poetic styles and the attitude of oratory researches toward these changes have been neglected in literary studies. This study attempts to, comparatively, examine the evolution of imaginative elements of Persian poetry in four poems from different styles and to introduce forms of the evolution. The results indicate that the imaginative elements of Persian poetry have not followed a single direction having been influenced by factors such as conditions of the age, poetic styles, literary theories, poetic genius, interaction of speech and written forms, and finally, tendency toward deviating from the norms. The departure point begins from Iraqi school and culminates in the poetry of Safavid era and Nimaee poetry. Throughout this process, Persian poetry has created original imaginative elements which are beyond interpretation in words.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian oration
  • Rhetoric
  • Criticism of rhetoric
  • Persian poetry styles
  • Rhetorical evolutions