نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

بررسی اندیشة خیّام در چهارچوب چهار حقیقت شریف در بودیسم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه بیرجند

چکیده

بر اساس مکتب فراتاریخی می‌توان هر نظام اندیشه‌گانی را با نظامی دیگر مقایسه کرد، به شرطی که حول یک محور مشابه شکل گرفته باشند. بر همین اساس در این مقاله نشان می‌دهیم که با وجود تفاوتی که میان اندیشة خیّام و نظام اندیشه‌گانی بودیسم وجود دارد، می‌توان نظام اندیشه‌گانی خیّام را در چهارچوبِ چهار حقیقتِ شریف بودیسم تحلیل کرد. زیرا اندیشة محوری هر دو نظام فکری صیرورت یا نپایندگی است. صیرورت و نپایندگی، حقیقت شریف اوّل و حقیقت رنج است. اما این صیرورت فی‌الذاته نه در اندیشة بودا و نه در اندیشة خیّام بد و تناقض‌آفرین نیست؛ بلکه هنگامی این رنج خود را آشکار می‌کند که انسان به امور نپاینده و گرفتار در چرخة صیرورت دل می‌بنندد. این دومین حقیقت شریف است. رنج در هر دو نظام اندیشه‌گانی به تناقضی معطوف است میان دلبستگی و عطش به بقای در عالم و نظام نپاینده و بی‌ثبات عالم. اصلی‌ترین راه حل در هر دو نظام فکری، حضور در لحظه و زندگی در حال با آگاهی تمام عیار است، این حقیقت شریف سوم و چهارم است. گرچه حضور در لحظة بودیسم با خیّام از جهاتی مانند آگاهی و مراقبه متفاوت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Survey of the Ideas of Khayyam based on the Concept of Noble Truth in Buddhism

نویسنده [English]

  • Kolsoom Ghorbani Jouybari
Assistant Professor, University of Birjand
چکیده [English]

According to the school of trans-historicism any system of thought likely to be compared with others, provided that they are formed around the same axis. Accordingly, this study shows that, since the central thought is that of transience, and despite the differences between Buddhism and Khayyam’s system of thought, it is likely that one can investigate his system of thought within the framework of “the noble truth” in Buddhism. Transience is the first noble truth and the truth of suffering. However, this idea is not inherently paradoxical or negative for Buddha or Khayyam; however, the suffering reveals itself when man is caught in the cycle of becoming and transience. This is the second noble truth. In both systems of thought, suffering deals with a paradox between the love of life and survival in the world and its transience. The basic solution in both systems of thought is living in the moment with perfect awareness. This is the third and fourth noble truth, though with some differences.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khayyam
  • Buddhism
  • Four noble truths
  • Becoming
  • Seize the time