نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

تجلّی خویشکاری‌های زن در نوحه‌ها و مویه‌های زنان شاهنامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی گرایش حماسی دانشگاه ارومیه

2 استاد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه ارومیه

3 استادیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه ارومیه

چکیده

زن و خویشکاری‌های او، یکی از موضوعات مهم و دقیق مباحث اسطوره‌شناسی و حماسی است، به گونه‌ای که کارل گوستاو یونگ، زن – مادر را یکی از کهن‌الگوهای خود معرّفی کرده است. در اساطیر ایران و جهان، زنان نقش‌‌های مختلف و متعدّدی دارند که بر اساس جوامع و فرهنگ‌های آن‌ها، گاهی این نقش‌ها با یکدیگر تفاوت دارند. خویشکاری‌های زنان در اساطیر، به شکل خویشکاری‌های الهه‌ها و ایزدبانوان به منصة ظهور در‌می‌آید و در حماسه‌ها به صورت اعمالی که از زنانی شاخص سر می‌زند. تأثیر نقش ایزدبانوان بر زنانِ حماسی گاه مستقیم و گاه غیرمستقیم و ضمنی است. یکی از راه‌های نمود خویشکاری‌های زنان در حماسه‌ها، رفتار و کردار آنان در مصیبت‌ها و سوگواری‌های­شان است. در جستار حاضر با روشی تحلیلی- توصیفی و بررسی مویه‌ها و سوگواری‌های برخی از زنان شاخص شاهنامه؛ یعنی تهمینه، فرنگیس، جریره، کتایون و دخترانش به پاره‌ای از نقش‌های زن از جمله، نصیحتگری، شفقّت و مهربانی، زایش، ستیزه با دشمن، برکت‌بخشی و بخشندگی، پرورش و ... دست می‌یابیم که این نقش‌ها از مهم‌ترین خویشکاری‌های الهه‌های مادر و کهن‌الگوی زن است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Manifestation of Female Functions in the Lamentations and Dirges of Women in Shahnameh

نویسندگان [English]

  • Zahra Jamshidi 1
  • Fatemeh Modaresi 2
  • Rahim Koushesh 3
1 PhD Student of Persian Language and Literature
2 Professor, Urmia University
3 Assistant Professor, Urmia University
چکیده [English]

Woman and her functions are among the most important issues in mythology and epic in a way that Carl Gustav Jung introduces woman-mother as one of his archetypes. Based on the different cultures and societies in which women live, they play different roles in the mythology around the world and in Iran. Women’s functions appeared as goddesses in myths, and as great deeds by great women in epics. The effects of goddesses on women in epics are either direct or indirect. One of the reflections of female functions in epics is their attitude in their lamentations and dirges. This is an analytical-descriptive study to examine the lamentations and dirges of some prominent woman figures in Shahnameh such as Tahmineh, Faranguis, Jarireh, Katayun and her daughters, in order to study their roles such as advice giving, kindness, fertility, fighting with enemies, benevolence, training, etc. These are among the most important functions for mother goddesses and the woman archetype.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Woman archetype
  • Goddess function
  • Myth
  • Epic
  • Dirge
  • Lamentation