نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

معناشناسی «خنده» و «تبسّم» در برخی از متون نثر فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول، استادیار،گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

2 دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

زمینه: واکنش انسان به محیط و موقعیّت، صرفاً بر اساس زبان و نشانه‌های آن نیست. حرکات بدن، نگاه، گریه، خنده و تبسّم نیز می­توانند ما را در ایجاد ارتباط و بیان مفاهیم درونی یاری کنند. در این میان، خنده جایگاه ویژه­ای دارد، از سویی احساسات و عواطف، زمینه­ساز ایجاد معانی زیادی در متون ادبی شده­اند و ادبیات جلوه­گاه بسیاری از حالات انسانی است. خنده وتبسّم یکی از آشکارترین این عواطف است که می­تواند مانند سخن ادبی، نمودار مفاهیم و معانی گوناگونی گردند.
روش: از آن­جا که زمینة گفتار و سخن، رابطة تنگاتنگی با نوع معنا و علّت خنده دارد، این جستار بر آن است تا برای نخستین بار، بر پایة برخی از مهم­ترین متون نثر فارسی؛ چون قابوس­نامه، کلیله و دمنه، گلستان و... که در آن­ها خنده به مثابة یک رفتار میان شخصیّت­های انسانی و تمثیلی شکل می­گیرد، به معنی­شناسی خنده بپردازد.  
یافته ­ها: بر اساس یافته­های نگارندگان، آنچه را که نمی­توان بر زبان آورد، با خنده به­آسانی می­توان بیان کرد؛ از این روی با تحلیل خندة کسی، سخن ناگفتة وی قابل دریافت است. تمسخر، تعریض، انتقاد و اعتراض، خوش­آمد، ایجاد ارتباط، نمایش شادی و غم، پروراندن حس انتقام و ترغیب، اخطار، خودشیرینی و بسیاری از معانی دیگر را می­توان با خنده بیان نمود. از طرفی برخلاف گمان رایج، خنده برای بیان آزادی و رهایی از اسارت جهان درون و بیرون نیست، بلکه گاهی برای پنهان­کردن خواست درون، احساسات و عواطف و اجتناب از درگیری و نزاع نیز به­کار می­رود. این خودسانسوری هنگامی که شخص، خود را در خطر می­بیند و جدّی­بودن، عواقب ناگواری برای او دارد، جلوه­گر می­شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Semantcis of "Laughter" and "Smile" in some Persian Prose Texts

نویسندگان [English]

  • zahra nasiri shiraz 1
  • kazem jafari nik 2
1 Corresponding author, Assistant professor of Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.
2 PhD Persian Language and Literature of Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.
چکیده [English]

Purpose: The human reaction to the environment and situation is not solely based on language and its signs. Body movements, gazes, crying, laughing, and smiling can also assist us in communication and expressing inner concepts. Among these, laughter holds a special place; on one hand, emotions and feelings have paved the way for the creation of numerous meanings in literary texts, and literature reflects many human states. Laughter is one of the most apparent of these emotions, capable of representing various concepts and meanings just like literary speech.
Method and Research: Since the context of speech and conversation has a close relationship with the type of meaning and the reason for laughter, this study aims to explore the semantics of laughter for the first time based on some of the most important prose texts in Persian literature, such as "Qabusnameh," "Kalileh and Demneh," "Golestan," and others, where laughter manifests as a behavior among human and allegorical characters.
Findings and Conclusions: According to the authors' findings, what cannot be expressed verbally can often be easily conveyed through laughter; thus, by analyzing someone's laughter, their unspoken words can be understood. Mockery, sarcasm, criticism and objection, welcome, creating connections, displaying joy and sorrow, nurturing feelings of revenge and encouragement, warnings, self-promotion, and many other meanings can be expressed through laughter. On the other hand, contrary to common belief, laughter is not necessarily a means of expressing freedom and liberation from the constraints of the inner and outer world; it can sometimes even be used to conceal inner desires, emotions, and feelings, as well as to avoid conflict and confrontation. This self-censorship becomes evident when a person perceives themselves to be in   danger, as seriousness may have negative consequences for them

کلیدواژه‌ها [English]

  • Laughter
  • Persian Prose Texts
  • regarding the condition
  • Laughter pain
  1. فهرست منابع

    الف.منابع فارسی

    1. 1. اخگری، محمّد.(1401). «مفهوم­پردازی نظری ابتسام در ادبیات عرفانی برای طراحی طنز رسانه­ای». فصلنامه علمی رسانه­های دیداری و شنیداری. دورة 16، شمارة 1(پیاپی41)،صص5-26.
    2. باختین، میخاییل.(1396). تخیّل مکالمه­ای. ترجمه رویا پورآذر. تهران: نشر نی.
    3. برگسون، هانری.(1399). خنده(جستار در معنی امور خنده­آور). ترجمه مهستی بحرینی. تهران:انتشارات نیلوفر.
    4. بیهقی، ابوالفضل.(1389). تاریخ بیهقی. به­کوشش خلیل خطیب رهبر. تهران: مهتاب.
    5. پوینده، محمدجعفر.(1377). درآمدی بر جامعه­شناسی ادبیات. تهران: انتشارات نقش جهان.
    6. جامی، نورالدّین عبدالرحمان.(1368). بهارستان. تصحیح اسماعیل حاکمی. تهران: انتشارات موسسه اطلاعات.
    7. جمال­الدّین محمّدبن عبدالرزاق اصفهانی.(1362). دیوان. تصحیح حسن وحیددستگردی.تهران:انتشارات سنایی.
    8. حافظ شیرازی، شمس­الدین محمّد.(1362). دیوان. به­اهتمام محمّد قزوینی و قاسم غنی. تهران: زوّار.
    9. حبله­رودی، محمدعلی.(1402). جامع­التمثیل. تصحیح حسن ذوالفقاری. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    10. خرندزی زیدی نسوی،شهاب الدّین.(1370). نفثه­المصدور.تصحیح وتوضیح امیرحسن یزدگردی. تهران: نشر ویراستار.
    11. ر. پالمر، فرانک.(1366). نگاهی تازه به معنی شناسی. ترجمه­ کورش صفوی. تهران:نشر مرکز.
    12. رستگارفسایی، منصور.(1380). انواع شعر فارسی. شیراز: انتشارات نوید شیراز.
    13. زرین کوب، عبدالحسین.(1388). شعر بی دروغ شعر بی نقاب. تهران: انتشارات علمی.
    14. سعدی شیرازی، مصلح الدّین.(1385). کلیّات سعدی. تصحیح محمد علی فروغی.تهران: انتشارات هرمس.
    15. سیویلی، زیبوار.(1398). خنده و فلسفه. ترجمه سامان سلیمانی. تهران: نشر دات.
    16. شفیعی کدکنی، محمدرضا.(1386). زمینه اجتماعی شعر فارسی. تهران: اختران.
    17. صفوی، کورش.(1383). درآمدی بر معنی­شناسی. تهران: سوره­مهر.
    18. صفی، فخرالدّین علی.(1352). لطائف الطّوائف. به اهتمام احمد گلچین معانی. تهران: شرکت نسبی اقبال و شرکاء.
    19. ظهیری سمرقندی، محمّدبن علی بن محمّد.(1362). سندبادنامه. به­اهتمام و تصحیح احمد آتش. تهران:کتاب فرزان.
    20. عبید زاکانی.(1342). کلیّات. به­اهتمام پرویز اتابکی. تهران:انتشارات کتابفروشی زوّار.
    21. عنصرالمعالی،کیکاوس بن اسکندر.(1345). قابوس­نامه­. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران:بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    22. عوفی، محمّد.(1359). جوامع الحکایات و لوامع الروایات. تصحیح امیر بانو مصفاءکریمی.تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
    23. فخرالدّین اسعد گرگانی.(1395). ویس و رامین. تصحیح محمد روشن. تهران: صدای معاصر.
    24. فروید، زیگموند.(1399). لطیفه و ارتباطش با ناخودآگاه. ترجمه آرش امینی. تهران: انتشارات ارجمند.
    25. قاآنی شیرازی، میرزا حبیب­الله.(1338). پریشان. تصحیح انجمن ادب فارس. شیراز:کتاب­فروشی محمدی شیراز.
    26. منشی،نصرالله.(1386).کلیله و دمنه. تصحیح و توضیح مجتی مینوی. تهران: امیرکبیر.
    27. مولوی، جلال­الدّین محمد بلخی.(1933). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد الین نیکلسون. لیدن: چاپخانه بریل.
    28. نظامی عروضی، احمد بن عمر.(1385). چهارمقاله. تصحیح محمّدقزوینی. تصحیح مجدد وشرح لغات و عبارات محمّد معین. تهران:جامی.
    29. نیچه، فریدریش.(1395). چنین گفت زرتشت. ترجمه مسعود انصاری. تهران: انتشارات جامی.