نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

کارکردهای زیبایی‌شناسانۀ جملات معترضه در تاریخ جهانگشای جوینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

زمینه: عطاملک جوینی در تاریخ جهانگشا، تنها درپی روایت تاریخ نیست و اغلب بیان کوتاه، ساده و مستقیمی را که در گزارش‌های تاریخی رایج است، فرونهاده و از ترفندها و آرایه‌های ادبی که از زبان آشنایی‌زدایی می‌کنند، بهره می‌جوید تا علاوه بر لذّت‌آفرینی، به القای غیرمستقیم برخی از حقایق بپردازد. یکی از ابزارهای مهم او در این امر، استفاده از جملات معترضه است که به عنوان شگردی زبانی در ساخت نثر تاریخ جهانگشا و انتقال بهتر مفاهیم و برخی از ظرایف زیبایی‌شناختی متن، نقشی ویژه دارد و البتّه نویسندگان نثر فنّی، جملات معترضه را برای ابراز هنر در فنّ نویسندگی و به منظور تبیین مفاهیم، بیان دیدگاه‌ها و تزیین عبارات به کارگرفته‌اند.
روش: این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی و تبیین کارکردهای زیبایی‌شناسانۀ این جملات در بلاغت و صنعت‌پردازی، تقویت موسیقی کلام و حمایت از معنا در تاریخ جهانگشا و همچنین شناخت مناسبات این کارکردها با موضوعات متنی پرداخته است. 
یافته ­ها: یافته‌های پژوهش، حاکی از آن است که جملات معترضه از منظر زیبایی‌شناسی در آفرینش و تقویت تصاویر و عملکرد آن‌ها در متن، ایجاد موسیقی کلام و انتقال بهتر احساس و عاطفه، نقش مهمّی دارند و بستر مناسبی را برای توصیفات مؤلّف و آمیختگی و آراستگی متن با آیات، روایات، عبارات عربی و دیگر ترفند‌های بیانی و بدیعی فراهم کرده‌اند‌. به‌علاوه بیشتر واژگان موجود در این جملات نیز به منظور شکل‌گیری تناسب و تجانس لفظی و معنوی با سایر عبارات جهانگشا انتخاب شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Aesthetic Functions of Parenthetical Clauses in Juvayni's Tarikh Jahangushai

نویسندگان [English]

  • zeinab rezapour
  • Manoochehr Tashakori,
  • Mohammadjavad Roostazadeh,
Department of Persian literature and language , Faculty of Literature and Humanities, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

Purpose: Juvayni, in his work the Tarikh Jahangushai goes beyond mere historical narration and employs a simple and direct style, utilizing literary devices and tricks to convey certain truths indirectly while also providing enjoyment. One of his key tools in this regard is the use of Parenthetical Expressions, which play an important role in the structure of the prose in the Tarikh Jahangushai aiding in the better transmission of concepts and enhancing the aesthetic quality of the text.
Method and Research: This descriptive-analytical study examines and explains the aesthetic functions of parenthetical clauses in Tarikh Jahangushai, focusing on their role in rhetoric and literary ornamentation, enhancing the musicality of the text, supporting its meaning, and exploring the relationship between these functions and the work's central themes.
Findings and Conclusions: The findings indicate that, from an aesthetic perspective, Parenthetical Expressions play a significant role in creating and reinforcing imagery,and better conveying emotions and sentiments within the text. These expressions provide an appropriate context for the author's descriptions and for intertwining the text with verses, narratives, Arabic phrases and other rhetorical devices. Furthermore, most of the vocabulary present in these expressions has been chosen to create harmony and congruence, both phonetically and semantically with other expressions in The Tarikh Jahangushai.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ata Malik Juvayni
  • Tarikh Jahangushay
  • aesthetics
  • Parenthetical Expression

مراجع

  1. فهرست منابع

    الف.منابع فارسی

     

    1. قرآن کریم.
    2. اسپرهم، داود و علی سلیمانی. (1394). «طنز و هجو در تاریخ جهانگشای جوینی». متن‌پژوهی ادبی. (66). 19. 34-7.
    3. اقبال آشتیانی، عباس.(۱۳۸۹). تاریخ مغول. تهران: مؤسسه انتشارات نگاه.
    4. آقاحسینی، حسین و محبوبه همّتیان.(1394). نگاهی تحلیلی به علم بیان. تهران: انتشارات سمت.
    5. امیری، فرامرز.(1389).«عوامل مؤثر در پیدایش و استمرار نثر فنّی و مصنوع». رشد آموزش زبان و ادب فارسی.(93).  46-43.
    6. امیری‌خراسانی، احمد و نازنین غفّاری.(1395).«تأثیرات روانی هجوم مغول بر جامعۀ قرن هفتم با نگاهی به نفثةالمصدور». متن‌شناسی ادب فارسی . دانشکدة ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه اصفهان. (2). 22-1. https://doi.org/10.22108/RPLL.2016.20411
    7. پارسا، سیداحمد و خدیجه محمّدی. (1398). «کارکرد جملات معترضه عربی در نفثۀ‌المصدور». نثرپژوهی ادب فارسی. (46)22. 46-21. https://doi.org/10.22103/JLL.2020.13900.2640
    8. پارسا، سیداحمد و شهلا محمودی.(1398).«کارکرد‌های معنایی- منظوری جملات معترضه در تاریخ بیهقی». فنون ادبی.(4)11. 14-1. https://doi.org/ 10.22108/LIAR.2019.116460.1597
    9. جوینی، عطاملک.(1391). تاریخ جهانگشای. تصحیح محمّد قزوینی. چاپ دوم. تهران: اتتشارات نگاه.
    10. جوینی، عطاملک. (1394). تاریخ جهانگشای جوینی. به اهتمام احمد خاتمی. تهران: نشر علمی.
    11. چهری، طاهره و غلامرضا سالمیان و روح‌الله بهرامی.(1399). «تبیین گفتمان متناقض جوینی مبتنی بر رّد و قبول مغول در جلد اوّل تاریخ جهانگشا». دوفصلنامه جستارهای تاریخی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. (1)11. 21-1.  ) https://doi.org/ 10.30465/HCS.2020.5821
    12. حسن‌زاده، اسماعیل.(1380). «اندیشۀ مشیّت الهی درتاریخ‌نگاری اسلامی: مطالعۀ موردی جهانگشای جوینی». فصلنامه تاریخ اسلام. (1)2.
    13. خاتمی، احمد و زیبا قریشی.(1391).«افسانه‌ها و اسطوره‌های ایرانی در تاریخ جهانگشای جوینی». تاریخ ادبیّات. (3). 68-53.
    14. خطیبی، حسین. (1366). فنّ  نثر در ادب پارسی. تهران: انتشارات زوّار.
    15. دهرامی، مهدی و محسن اکبری‌زاده.(1399). «روایت‌شناسی جملة معترضه در تاریخ بیهقی». نثرپژوهی ادب فارسی. (47). 73-53. https://doi.org/10.22103/JLL.2020.15137.2734
    16. رستگارفسایی، منصور.(1380).  انواع  نثر فارسی. تهران: سمت.
    17. رضاپور، زینب.(1401). «نقد و بررسی دوصنعت عقد و حل در متون بلاغی». مطالعات زبانی و بلاغی.(29)13 . 190-160. https://doi.org/ 10.22075/JLRS.2021.23254.1901
    18. رویانی، وحید و اردشیر سنچولی.(1392). «براعت استهلال در تاریخ جهانگشای جوینی».  پژوهش‌های ادبی و بلاغی. (3)1. 40-26.
    19. سلیمانی، علی و مرتضی سلیمانی.(1394).«بررسی زمینه‌های دلتنگی در جهانگشای جوینی». پژوهش‌های ادبی و بلاغی، (4). 99-85.
    20. سیدقاسم، لیلا. (1396). بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی. تهران: نشر هرمس.
    21. شمیسا، سیروس.(1399). بیان. ویراست چهارم. تهران: نشر میترا.
    22. شمیسا، سیروس.(1383). نگاهی تازه به بدیع. ویراست سوم. تهران: نشر میترا.
    23. شمیسا، سیروس.(1392). سبک‌شناسی نثر. ویراست دوم. تهران: نشر میترا.
    24. عباسی، جواد و ابراهیم خسروی.(1398). «روابط سیاسی دولت ایدی‌قوت با مغولان مرکزی». تاریخ روابط خارجی. (79)20. 50-21. https://doi.org/ 20.1001.1.17352010.1398.20.79.2.5
    25. عباسی، حبیب‌الله.(1380). «ادبیّت تاریخ جهانگشا».  نشریه زبان و ادبیات فارسی. (32). 146-131
    26. عقدایی، تورج.(1393).«پیوند زیبایی و معنا در مقدمه جهانگشای جوینی». مطالعات زبانی بلاغی.(10). 154-127. https://doi.org/ 10.22075/JLRS.2017.1835
    27. علیجانی، محمّد و سعید بزرگ‌بیگدلی. (1392). «نمودهای برجسته هویّت ایرانی درتاریخ جهانگشای جوینی.کهن‌نامة ادب پارسی. (1)4. 67 – 53.
    28. فتوحی رودمعجنی، محمود.(1400). سبک‌شناسی، نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. تهران: انتشارات سخن.
    29. قاسم‌زاده، سیدعلی.(1385). «زیبایی‌شناسی نثر جهانگشای جوینی». رشد آموزش زبان و ادب فارسی. (77). 21- 17.
    30. کاردگر، یحیی.(1390). « بازنگری بحث اطناب در کتب بلاغی». فنون ادبی. دانشگاه اصفهان. (2)3. 92-73. https://doi.org/ 20.1001.1.20088027.1390.3.2.6.7
    31. کزازی، میرجلال‌الدّین.(1383). زیباشناسی سخن فارسی (2): معانی. تهران: نشر مرکز.
    32. کزازی، میرجلال‌الدین .(1385). رویا، حماسه، اسطوره. چاپ سوم. تهران: نشر مرکز.
    33. وحیدیان‌کامیار، تقی.(1379). « نثر مسجّع فارسی را بشناسیم». نامة فرهنگستان. (3)4. 77-58.
    34. . همایی، جلال‌الدّین.(1389). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: اهورا.
نثرپژوهی ادب فارسی
دوره 28، شماره 57
شهریور 1404
صفحه 105-123

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار