نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

معرفی وتحلیل نسخه خطیِ« خُطَب»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر، بوشهر، ایران.

2 نویسندۀ مسئول، استادیار، بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر، بوشهر، ایران.

3 استادیار، بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر، بوشهر، ایران.

چکیده

زمینه: فهرست‌نگاران نسخ خطی فارسی که از مراکز فرهنگی چین بازدید کرده‌اند، از کتابی فارسی با نام‌های متعدد «خُطَب­الرسول»، «اَربعین» و «چهل­­خطبه» نام برده‌اند. آنها، تألیف متن عربی این اثر را به تاج‌الدین حافظی­ بخاری نسبت داده­اند و معتقدند که حسام‌الدین بن علاءالدین النوجابادی در سال 835 هجری، ترجمه فارسی کنونی آن را به پایان رسانده­است. پرسش اساسی پژوهش حاضر این است که اطلاعات کتاب‌شناختی ارائه شده درباره این اثر- که در هیچ یک از نسخه­های خطی در دسترس، یافت نمی‌شود- بر چه مبنایی استوار است. افزون بر این، بررسی و تحلیل محتوایی و سبکی  کتاب از دیگر اهداف این پژوهش است.
روش: پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی-تحلیلی به معرفی و بررسی محتوایی کتاب «خُطَب» می‌پردازد.
یافته ­ها: کتاب «خُطَب» یکی از «سیزده جلد درسی» مسلمانان چین بوده­است. معرفی‌های صورت گرفته از این کتاب کاملاً  نادرست و در واقع مربوط به کتاب دیگری با نام «اَربعین الفقراء» است. از نظر سبکی، کتاب دارای شاخصه‌های نثر بینابین است.
نتایج: نام اصلی کتاب «خُطَب» یا «خُطبات» است. شارح فارسی آن حسام‌الدین روح‌آبادی است و حسام‌الدین علاءالدین نوجابادی، شکل تحریف‌شده همین نام است. این کتاب شرح فارسی کتابِ «اَربعون الودعانیه» ابن ودعان موصلی ­است. تاریخ تقریبی تالیف این اثر اواخر قرن هفتم است. گرایش نویسنده به فارسی‌نویسی، برجسته‌ترین ویژگی زبانی این متن به شمار می‌رود. بیشترین استفاده در میان صنایع ادبی از صور­خیال، به ویژه تشبیه، صورت گرفته­است. محوری‌ترین اندیشه،  مفهوم مرگ با نگرشی عرفانی است که از تعامل محتوای خطابی و اندرزی کتاب و بافت سیاسی-اجتماعی آن دوره پدید آمده­است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Introduction and Analysis of the Manuscript "Khutab"

نویسندگان [English]

  • hosain sabzi 1
  • seyyed mahmood seyyed sadeghi 2
  • seyyed mojtaba hosaini 3
1 Ph.D. Candidate, Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University of Bushehr, Bushehr, Iran.
2 Corresponding author, Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University of Bushehr, Bushehr, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University of Bushehr, Bushehr, Iran.
چکیده [English]

Purpose: Persian manuscript catalogers who have visited cultural centers in China have mentioned a Persian book by various names: "Khutab al-Rasul," "Arba'in," and "Chehel Khutbah." They have attributed the authorship of the Arabic text of this work to Taj al-Din Hafizi Bukhari and believe that Husam al-Din ibn Ala al-Din al-Nujabadi completed its current Persian translation in 835 AH. The fundamental question of the present research is what basis supports the bibliographical information provided about this work—information that is not found in any of the available manuscripts. Furthermore, a content and stylistic analysis of the book is another objective of this research.
Method and Research: The present research adopts a descriptive-analytical approach to introduce and content-analyze the book "Khutab."
Findings and Conclusions: "Khutab" was among the "Thirteen Textbooks" for Muslims in China. Current introductions to this work are inaccurate, actually describing a different book, "Arba'in al-Fuqara." Stylistically, "Khutab" demonstrates characteristics of intermediate prose. The book's correct name is "Khutab" or "Khutabat," with Husam al-Din Ruhabadi as its Persian commentator; Husam al-Din Ala al-Din Nujabadi is a corrupted form of this name. It's a Persian commentary on Ibn Wada'an al-Mawsili's "Arba'un al-Wada'aniyya," likely composed in the late 7th century AH. The author's preference for Persian is a notable linguistic feature. Among literary devices, imagery, particularly simile, is prevalent. The core theme is death from a mystical perspective, arising from the text's rhetorical and admonitory content interacting with its sociopolitical context.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Manuscript
  • China
  • scripts
  • Fourty of the Poor
  • stylistic feature
  1. فهرست منابع

    الف.منابع فارسی

    1. ابن­بطوطه، محمد­بن­عبدالله. (1370). سفرنامه. ترجمۀ محمد­علی­موحد. جلد 1 و 2. چاپ پنجم. تهران: آگه.
    2. اشمیت، رودیگر. (1385). راهنمای زبان های ایرانی. ترجمه زیر نظر حسن رضایی باغبیدی. جلد 2. تهران: ققنوس.
    3. افشار، ایرج. (1360). دو کتاب نادیده در چین. مجله آینده. سال هفتم. شمارۀ 1-2. صص: 91-95.
    4. امام، سید جلال. (1391). «بررسی تاریخی سهم زبان فارسی درفرهنگ مسلمانان چین از آغاز تا­کنون». فصلنامه تاریخ اسلام. سال 13. شمارۀ 3. صص :189-229.
    5. انصاری قمی، حسن.(1386). «گذر از اخوان­ الصفای اسماعیلی به زیدیه از مسیر امامیه». کتاب ماه دین. سال 10 و 11. شمارۀ 120و121و 122. صص: 4 –
    6. بی­نام. (بی­تا). خُطَب. تصویر دستنویس«ک»، به شماره86252، اصل دستنویس متعلق به کتابخانه دانشگاه پنسیلوانیا.
    7. بی­نام. (بی­تا). خُطَب. تصویر دستنویس «خ»، اصل دستویس احتمالاً متعلق به دانشکده خاورشناسی پکن.
    8. بی­نام. (بی­تا). خُطَب. تصویردستنویس «پ»، اصل دستنویس احتمالاً متعلق به دانشکده خاورشناسی پکن.
    9. جنید شیرازی، ابوالقاسم معین­الدین. (1328). شدُّ الأزار فی حَطّ الأوزار عَن زُوّار المَزار. تصحیه و تحشیه:  محّمد بن  عبدالوهّاب قزوینی عباس اقبال. تهران: چاپخانۀ مجلس.
    10. خطایی، علی اکبر. (1372). خطای نامه. گرد آورنده ایرج افشار. تهران: مرکز اسناد.
    11. صدرایی خویی، علی؛ حافظیان، ابوالفضل. (1388). فهرست نسخه های خطیِّ کتابخانه آیت الله گلپایگانی. به کوشش مصطفی درایتی. تهران: انتشارات مجلس شورای اسلامی.
    12. دانش پژوه، محمد تقی. (1362). «نگاهی گذرا به پیوند فرهنگی ایران و چین». نشریه نسخه­های خطی. جلد 11-12. صص: 1006-1034.
    13. غلامرضایی، محمد. (1388). سبک­شناسی نثرهای صوفیانه، از اوایل قرن پنجم تا اوایل قرن هشتم (کلیات). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
    14. فتوحی، محمود. (1389). بلاغت تصویر. چاپ دوم. تهران: انتشارات سخن.
    15. فره­وشی، بهرام. (۱۳۵۲). فرهنگ پهلوی. چاپ دوم. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
    16. فنگ، جین­یوان. (1377). فرهنگ اسلامی و ایرانی در چین. ترجمه محمد­جواد امیدوار نیا. تهران: ناشر بین­المللی المهدی.
    17. متینی، جلال. (1346). «رسم­الخط فارسی در قرن پنجم هجری». مجله دانشکده ادبیات مشهد. سال سوم. شمارۀ 10و صص: 115-206 .
    18. مرعشی­نجفی، سیدمحمود. (1389). «کتابداری، آرشیو و نسخه پژوهی». نشریه میراث شهاب. شمارۀ 62 . صص: 3-62.
    19. مقدادی، بهرام. (1387). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی. چاپ دوم. تهران: فکر روز.
    20. مایل­هروی، نجیب. (1379). تاریخ نسخه­پردازی و تصحیح انتقادی نسخه­های خطّی. تهران: کتابخانه. موزه و مرکز اسناد مجلس­شورای اسلامی.
    21. نرشخی، ابوبکر­محمد­ بن ­جعفر. (1351). تاریخ بخارا. مترجم ابونصر­احمد ­بن ­محمد بن نصر­القباوی. تلخیص محمد بن زفربن عمر. تصحیح و تحشیه مدرّس رضوی. چاپ اول. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
    22. نوشاهی، عارف. (1390). فهرست نسخه­های خطی فارسی­آرشیو ملی پاکستان. چاپ اول. تهران: میراث مکتوب.
    23. یو وانگ، شی­ (1398). « معرفی و بررسی کتاب شرح خطب­الاربعین، متنی دینی و عرفانی از چین متعلق به اوایل سده نهم هجری». پایان نامه ارشد، دانشگاه تهران.

     

    ب.منابع عربی

    1. ابن وَدعان، محمد. (1380). «ألأربعون­ الودعانیة (أربعون حدیثاً مِن أربعین خطبة لرسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم)». تحقیق: سید محمد جوادحسینی جلالی. نشریه میراث حدیث شیعه. قم. دار الحدیث. صص: 185-306.
    2. الحسینی،­ السید­أحمد. (1406). ­«دلیل ­المخطوطات (2).­ مخطوطات مکتبۀ الحاج هدایتی». نشریۀ تراثنا. السنۀ الاولی. العدد 3. صص:59-97.