نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

بررسی انتقادی تذکرۀ کعبۀ عرفان اوحدی بلیانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

چکیده

هدف: عرفات ­العاشقین یکی از تذکره­ های شاعران فارسی­ سرا در قرن 11ق است که اوحدی بلیانی آن را بین سال­ های 1022-1024ق تألیف کرده، سپس بهترین سرگذشت­ های آن را 12 سال بعد در سال 1036ق گزینش و در کعبۀ عرفان تدوین کرده است که محتوای آن مشتمل بر سه رکن حنّانی، منّانی و دیّانی استوار است. از این تلخیص پیش از این دو نسخۀ خطی موجود بود، اما اکنون فقط یک نسخه از آن در کتابخانۀ جان رایلندز دانشگاه منچستر نگهداری می­شود.
روش پژوهش: این مقاله بر اساس منابع کتابخانه ­ای و الکترونیکی انجام شده و مطالب آن برگرفته از کتاب­ ها، نسخه ­های خطی و مقالات فارسی و انگلیسی است، به ­طوری­ که نخست به بررسی کتابشناسی و نسخه­ شناسی کعبۀ عرفان پرداخته و به مباحثی مثل نام، تاریخ تدوین، ساختار، انگیزه و محرکان مؤلف، محتوا و مخاطبان و دو نسخۀ خطی آن اشاره شده است. ضرورت تصحیح کعبۀ عرفان بخش پایانی مقاله است.
یافته ­ها: اوحدی در کعبۀ عرفان یا شاعرانی را معرفی کرده که در عرفات ­العاشقین مذکور نیست، یا اطلاعات تازه ­ای را پس از تألیف عرفات­ العاشقین به سرگذشت برخی از سرایندگان کعبۀ عرفان افزوده است، یا در نقل برخی از مطالب عرفات ­العاشقین در کعبۀ عرفان به تردید یا یقین رسیده است، یا جملات برخی از سرگذشت­ ها را تغییر داده است، یا ماده تاریخ­ هایی را به کعبۀ عرفان افزوده که برای تعیین سال فوت برخی از شاعران بسیار مفید است.
نتیجه ­گیری: لازم و ضروری است که متن کعبۀ عرفان تحقیق و تصحیح انتقادی شود، زیرا این تذکره از یک­سو نسبت به عرفات ­العاشقین هویت مستقلی دارد و اوحدی برای تدوین این دو تذکره انگیزه­ های خاص خودش را داشته است، از دیگرسو کعبۀ عرفان نسبت به عرفات­ العاشقین چاپی هم شامل ضبط ­های اصحی است که برای تصحیح ضبط ­های مغلوط، مشکوک و افتادگی­ های عرفات ­العاشقین بسیار کارآمد است، اما مصححان به ­جای استفاده از آن یا از روش قیاسی یا از منابع متاخر کمک گرفته­ اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Critical Review of the Tazkire of Ka'abe-ye Erfan Owhadi Balayani

نویسنده [English]

  • Hadi Bidaki
Assistant Professor of Persian Language and Literature at Mazandaran University
چکیده [English]

Purpose: Arafat-ul-Asheqin is one of the Tazkeres of Persian poets in the 11th century AH, which was composed by Owhadi Balyani between 1022-1024 AH, then 12 years later, in 1036 AH, he selected its best biographies and compiled them in the Ka'be Irfan, whose content is based on three Rokn (part): Hannani, Mannani, and Dayyani. There were previously two manuscripts of this abridgement, but only one is now held in the John Rylands Library at the University of Manchester.
Method and Research: This article is based on library and electronic sources, and its contents are taken from Persian and English books, manuscripts and articles. So first, it examines the bibliography and manuscripttology of the Ka'be Erfan, and refers to topics such as the name, date of compilation, structure, motivation and incentives of the author, content and audience, and its two manuscripts. The necessity of correcting the Ka'be Erfan is the final section of the article.
Findings and Conclusions: Owhadi in Ka'be Erfan, or introduced poets who were not mentioned in Arafat-ul-Asheqin, or added new information to the biography of some of the poets of Ka'be Erfan after the composition of Arafat-ul-Asheqin, or he has reached a point of doubt or certainty in quoting some of the material from Arafat-ul-Asheqin in the Ka'be Erfan, or he has changed the sentences of some of the biographies, or he has added Madde-Tarikhs (poetic year) to the Ka'be Erfan that is very useful for determining the year of death of some poets.
Conclusions: It is necessary and essential that the text of the Ka'be Erfan be researched and critically corrected, because on the one hand, this Tazkere has an independent identity from Arafat-ul-Asheqin and Owhadi had her own motivations for compiling these two Tazkeres, on the other hand, the Ka'be Erfan regarding Arafat-ul-Asheqin also contains more correct recordings, which are very effective in correcting erroneous, doubtful, and omissions in Arafat-ul-Asheqin, but instead of using it, the correctors have took help or deductive method or from later sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ka'
  • abe-ye Erfan
  • Arafat-al-Asheghin
  • Owhadi Balayani
  • Critical Review
  1. فهرست منابع

    الف.منابع فارسی

    1. افشار، ایرج و دانش­پژوه، محمدتقی. (1361). فهرست کتاب­های خطی کتابخانۀ ملّی ملک. با همکاری محمدباقر حجتی و احمد منزوی. جلد 3. تهران: کتابخانۀ ملّی ملک.
    2. اوحدی بلیانی، تقی­الدین محمد بن محمد. (1389). عرفات­العاشقین و عرصات­العارفین. به تصحیح ذبیح­الله صاحبکاری و آمنه فخر احمد. جلد 1-2. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب و کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
    3. اوحدی بلیانی، تقی­الدین محمد بن محمد. (بی­تا). کعبۀ عرفان. منچستر: کتابخانۀ جان رایلندز دانشگاه منچستر. نمرۀ مسلسل Persian. 314. [نسخۀ خطی] تدوین 1036ق، بدون تاریخ کتابت.
    4. درایتی، مصطفی. (1392). فهرستگان نسخه­های خطی ایران: فنخا. جلد 22. تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملّی جمهوری اسلامی ایران.
    5. گلچین معانی، احمد. (1350). تاریخ تذکره­های فارسی. جلد 2. تهران: دانشگاه تهران.
    6. منزوی، احمد. (1386). فهرستوارۀ کتاب­های فارسی. جلد 3. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
    7. منزوی، احمد. (1388). فهرست نسخه­های عکسی کتابخانۀ مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. جلد 2. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
    8. نصیری، فخرالدین. (1394). «فهرست نسخه­های خطی فخرالدین نصیری: ثمرةالعمر». اوراق عتیق. به کوشش سید محمدحسین حکیم. شمارۀ 4. صص: 651-317.‎
    9. نقوی، سیدعلیرضا. (1343). تذکره­نویسی فارسی در هند و پاکستان. تهران: علی­اکبر علمی.
    10. همایون­فرخ، رکن­الدین. (1345). «دسته گلی تقدیم به دوستداران کتاب». هنر و مردم. شمارۀ 49، صص: 60-41.

     

    ب.منابع لاتین

    1. Kerney, M. (1898). Bibliotheca Lindesiana: Hand-List of Oriental Manuscripts Arabic, Persian & Turkish. Aberseen: Privately Printed.
    2. Union Catalogue of Manuscripts from the Islamicate World. "Homepage" (last modified: 31 october 2024 16:30:20) <http://www.fihrist.org.uk>.