نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

بررسی نحله‌های فکری -اعتقادی مؤثر بر توصیف آفرینش در عجایب‌المخلوقات طوسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشکده علوم انسلنی دانشگاه آزاد اسلامی کرمان.کشور ایران

2 دانشجوی مقطع دکنری زبان و ادبیات فارسی دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد واحد کرمان کشور ایران

چکیده

عجایب‌نامه‌ها از جمله آثاری به‌شمار می‌آیند، که به توصیف شگفتی‌های جهان و موضوعاتی ظاهراً وهمی می‌پردازد.این مطالعه درصدد بررسی موضوع آفرینش و کیّفیت آن در عجایب‌المخلوقات و غرایب‌الموجودات طوسی برآمده‌است تا از خلال این موضوع، به رایج‌ترین تلقی‌های زمانة طوسی (قرن ششم هجری) دربارة مصادیقی چون آفرینش، دست یابد و این امکان را مورد بررسی قرار‌دهد که آیا طوسی در طرح نظرات در این اثر، براساس ساختار مشخصی پیش رفته‌است یا خیر! در این پژوهش، روش توصیفی- تحلیلی، به‌کار رفته است. در مرحلة ابتدایی با توجّه به گوناگونی آراء در اثر مزبور، ابتدا به طبقه‌بندی گرایش‌های‌ فکری پرداخته‌شده‌ و سپس آراء حکما و فلاسفه، متشرّعان، متکلّمان و... با محوریّت موضوع آفرینش به‌تفکیک منعکس‌گردیده ‌است. طوسی تلاش می‌کند، با توجّه به حساسیّت‌های زمانه، نوعی از توازن را در ارائة آراء برقرار سازد؛ امّا در عین حال، تأکید بیشتری بر آراء متشرّعان دارد. وی علیرغم بهره بردن از چارچوب استدلالی متکلّمان و منابع دانشی حکما تلاشی در جهت اعتباربخشی به جایگاه این گروه‌ها، صورت نمی‌دهد. نمودار ساختاری نظرات طوسی در موضوع آفرینش براساس مادّه، مراتب (مدّت) و وسائط تنظیم شده‌‌‌است و نتیجة آن عالم امکان است که دوگانة انسان و روح، مظهر تجلّی آن به‌شمار می‌آید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The study of effective intellectual doctrinal methods on description of creation in the Toosi's Ajayeb al Makhlooghat

نویسندگان [English]

  • Maryam Gholamrezabeigi 1
  • Vahideh Soltani neia 2
1 Assistant Professor of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Islamic Azad University of Kerman, Iran
2 Deccan student of Persian language and literature, Faculty of Humanities, Azad University, Kerman Branch, Iran
چکیده [English]

Wonder letters are the works, which describes the wonders of the world and apparently illusory topics. A range of different sciences such as, geography, astronomy, philosophy has come together along with relatively folk beliefs. The authors of the present study seek to investigate the subject of creation and its quality in Toosi's Ajayeb al Makhlooghat and Gharayeb al Mojoodat, to get the most popular perceptions of the Toosi's time about the examples such as, existence and creation through this issue and consider this possibility that whether Toosi in the design of these ideas in this work,proceeds based on certain structure or not!The authors of these study have been used the descriptive analytical method, in the initial stage due to the diversity of the opinions in the aforesaid work, first they have categorized intellectual tendencies and then with the focus on the subject of creation, reflect saparatly the opinions of the wise men, philosophers, legislators, theologians, Dahrion(naturalists) and according to the investigations obtained, Toosi tries to set a kind of equation in the presenting of opinions, but at the same time has more emphasis on the opinions of legislators. He benefits from the argumetative framework of the theologians and the knowledge resources of the wise men but does not try, in order to validate these groups. The structural diagram of Toosi ideas adjusted in the subject of creation based on the matter,rank,modes and the conclusion of that is the world of possibility which duality of man and soul is its manifestation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "wonder lettets"
  • "Toosi"
  • "creation"
  • "legislators"
  • "sages"
  1. فهرست منابع

    1. قرآن کریم
    2. اشکواری، محمد‌جعفر و موسوی، سید جمال و صادقی، مسعود. (‌1396). «عجایب نگاری در تمدن اسلامی». نشریة مطالعات تاریخ اسلام. سال نهم، شماره 33. صص 51-29.
    3. اشکواری، محمد‌جعفر و موسوی، سیّد‌جمال و صادقی،‌‌‌ مسعود. (1398). «جهان‌شناسی‌ در عجایب‌نگاریها». نشریة مطالعات تاریخ اسلام. دورة 17، شمارة 26، صص 35-1.
    4. ابن‌سینا، ابوعلی‌حسین‌بن‌عبدالله. (1398). قانون در طب. ترجمۀ عبدالرحمن شرفکندی. چاپ بیستم. تهران: سروش.
    5. اسماعیلپور، ابوالقاسم. (1395). اسطوره، بیان نمادین. چاپ پنجم. تهران: سروش.
    6. براتی، پرویز. (‌۱۳۸۸). عجایب ایرانی: روایت، شکل و ساختار فانتزی عجایب‌نامه‌ها به همراه متن عجایب‌نامه‌ای قرن‌هفتمی.  چاپ اول. تهران: نشر افکار.
    7. حاجی‌خلیفه، مصطفی بن عبدالله. (‌1393). کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون . به اهتمام:  یوسف بیگ بابا پور. جلد دوم. تهران: سفیر اردهال.
    8. حدّادعادل، غلامعلی. (‌1375). دانشنامه جهانِ‌ اسلام. چاپ اوّل. جلد بیست و چهارم. تهران: موسسه فرهنگی هنری، بنیاد دایرة المعارف‌الاسلامی.
    9. حرّی، ابوالفضل. (‌۱۳۸۵). «وهمناک  در ادبیات کهن».  پژوهش‌های زبان خارجی. دوره-، شماره ۳۴، صص76-61.
    10. حرّی، ابوالفضل. (‌۱۳۹۰). «عجایب نامه ها به منزله ادبیات وهمناک با نگاهی به برخی حکایت های کتاب عجایب هند». فصلنامة نقد ادبی. شماره ۱۵‌، صص164-137.
    11. حرّی، ابوالفضل. (‌۱۳۷۸).  «ژانر و همناک: شگرف و شگفت در داستان‌های فرج بعد از شدت». فصلنامة نقد ادبی. دوره-، شماره3، صص 30-7.
    12. دهخدا، علی‌اکبر. ( 1377).  لغت‌نامه. ج چهارم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.    
    13. زمرّدی، حمیرا و مهری، فاطمه. (1393). «عجایب‌نامه‌ها و متون عجایب‌نامه‌ای: معرفی ساختاری متنها». فصلنامة تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی ( بهار ادب). شماره چهارم، صص354-339.
    14. سلطانی، اکرم. (1385). «بحثی پیرامون عجایب‌نامه ها ونظایر آن، معرفی غرایب‌الدنیا و عجایب‌الاعلی شیخ آذری‌طوسی». دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. سال پنجاه و هفتم، شماره‌2، ص150-131.
    15. صابری تبریزی، زهرا و علّامی، ذوالفقار و فقیه ملک مرزبان، نسرین. (1399). «مطالعه‌ای در باب پیوندهای عجایب‌نامه و اسطوره در جهان عجایب‌نامه». فرهنگ و ادبیات عامه. سال هشتم، شمارة 31، صص 255-233.
    16. عباسی، حبیب‌الله و پیغمبرزاده، لیلا. (1395). «بازخوانی روایت راوندی از تاریخ آل‌سلجوق براساس طرح سراسربین فوکو». متن‌پژوهی ادبی. سال بیستم، شمارة 70، صص27-7.
    17. طوسی، محمّد بن محمود.  (1391). عجایب المخلوقات و غرایب‌الموجودات. به اهتمام منوچهرستوده. چاپ چهارم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    18. کوربن، هانری. (1380). تاریخ فلسفة اسلامی. ترجمۀ جواد طباطبایی. تهران: نشر کویر.
    19. مجلسی، علّامه. ( 1403). بحار‌الانوار. جلد هفتاد و یکم. بیروت: نشر دارالاحیا التراث‌العربی.
    20. مسعودی، ابوالحسن‌علی‌بن‌حسین. (1378).  مروج الذهب. ترجمة ابوالقاسم پاینده. جلد اوّل. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.