نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

معرّفی و بررسی آداب‌الملوک‌و‌کفایه‌‌المملوک، نسخه‌ای از آداب‌الحرب‌و‌الشجاعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری زبان و ادبیات فارسی

چکیده

آداب‌الحرب‌و‌الشجاعه از متون منثور فارسی در نیمۀ اوّل قرن هفتم و از آثار محمّد بن منصور بن سعید، ملقّب به مبارکشاه و مشهور به فخر مدبّر در موضوع سیاست و کشورداری، اسب‌داری و جنگاوری است. مبارکشاه این کتاب را در چهل باب نوشته و آن را به سلطان ایلتتمش، پادشاه هندوستان (حک 607 – 633)، تقدیم کرده است. آداب‌الحرب‌و‌الشجاعه در سال 1346 به اهتمام احمد سهیلی خوانساری بر اساس شش نسخه به طبع رسیده است. در سال 1354، محمّد سرور مولائی شش باب نویافتۀ متن را که در چاپ سهیلی خوانساری نیامده، در رساله‌ای با عنوان آئین کشورداری چاپ کرده است. او این شش باب را از روی نسخه‌ای متعلّق به دیوان هند که نام متفاوت «آداب‌الملوک‌و‌کفایۀ‌المملوک» را دارد و سهیلی از آن غافل مانده، تدوین کرده است. در این مقاله، با استفاده از پنج نسخۀ خطّی کوشیده‌ایم، نخست، جایگاه نسخۀ متعلّق به دیوان هند و چرایی اختلاف عنوان آن را تبیین؛ و بعد از آن، خطاهای آئین کشورداری را اصلاح کنیم. بررسی‌های ما نشان داده است که به احتمال بسیار، آداب‌الملوک‌و‌کفایۀ‌المملوک نسخۀ بازنگری‌شدۀ مؤلّف و جامع‌ترین نسخه در موضوع و عنوان است. دیگر آنکه آئین کشورداری خطاها و غلط‌هایی دارد که نیازمند تصحیح دیگری است. ما با اصلاح این خطاها و دادن توضیحات لازم، بر ضرورت تصحیح مجدّد این متن و چاپ آن در کنار دیگر بخش‌های آداب‌الحرب، در مجلّدی واحد، تأکید کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Presentation and review of Adab al Mulook wa Kefayat al Mamlook a manuscript of Aadab al-Harb wal-Shaja’a

نویسنده [English]

  • Leila Shoghi
phD in Persian Language and Literature
چکیده [English]

Aadab al-Harb wal-Shaja’a is one of the Persian prose texts written in the first half of the seventh century by Muhammad ibn Mansour ibn Saeid, known as Fakhr-e- Mudabber on the subject of politics and governance, cavalry and war. wrote this book in forty chapters and dedicated it to Sultan Iltutmish, King of India (d. 607-633) Aadab al-Harb wal-Shaja’a was published in 1346 by Ahmad Soheili Aadab al-Harb wal-Shaja’a Khansari based on six copies. In 1354, Mohammad Sarvar Molaei published six new chapters of the text that were not published by Soheili Khansari in a treatise entitled The Rite of Statehood. He has compiled these six chapters from a copy belonging to the Court of India, which has a different name,"Adab al Muluk, Kufay al-Muluk," and Soheili ignored it. In this article, using the five manuscripts we have tried, first, to explain the position of the version belonging to the Court of India and why its title differs; And after that, correct the mistakes of the state ritual. Our research has shown that, the etiquette of kings and the sufficiency of the kings is the revised version of the author and the most comprehensive version of the subject and title. Another is that the rite of state has errors and mistakes that need to be corrected. By correcting these errors and giving the necessary explanations, we have emphasized the need to correct this text and publish it along with other sections of the etiquette of war, in a single volume

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Aadab al-Harb wal-Shaja’a
  • Adab al Mulook wa Kefayat al Mamlook
  • The Rite of Statehood
  • Fakhr-e- Mudabber
  • manuscript
  1. فهرست منابع

    1. حافظ، شمس‌الدّین محمّد. (1390). دیوان حافظ. به اهتمام قزوینی ـ غنی، چاپ دهم، تهران: زوّار.
    2. حبیبی، عبدالحیّ. (1327). «آداب‌الحرب‌و‌الشجاعه». آریانا، سال ششم، شمارۀ هفتم، صص 19-1.
    3. خواجه نظام‌الملک طوسی. (1398). سیرالملوک. تصحیح محمود عابدی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
    4. دانش‌پژوه، محمّدتقی. (1353). فهرست میکروفیلم‌های کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران. تهران: دانشگاه تهران.
    5. دنیسون روس، ادورد. (1927). تاریخ فخرالدّین مبارکشاه مروروذی اندر احوال هند. لندن.
    6. رشید‌الدّین فضل‌الله همدانی. (1392). جامع‌التواریخ (تاریخ ایران و اسلام). تصحیح و تحشیه محمّد روشن، تهران: میراث مکتوب.
    7. صائب تبریزی. (1366). دیوان صائب تبریزی. تصحیح محمّد قهرمان. به اهتمام جهانگیر منصور. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    8. صفا، ذبیح‌اللّه. (1363) تاریخ ادبیّات در ایران. تهران: فردوسی.
    9. غزّالی، محمّد. (بی‌تا). احیاءعلوم ‌الدّین. تحقیق عبدالرّحیم بن حسین حافظ عراقی، دارالکتب العربی.
    10. فخرالدّین‌ مبارکشاه مرورودی. (1381)، رحیق‌التحقیق. تصحیح نصرالله پورجوادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
    11. قزوینی، محمّد. (1363) یادداشت‌های قزوینی. به کوشش ایرج افشار، تهران: علمی.
    12. کردی، علی. (1385). «آداب‌الحرب‌و‌الشجاعه و تاریخ‌نگاری». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شمارۀ 107 و 108، صص 81-78.
    13. کمال‌الدّین اسماعیل اصفهانی. (1348). دیوان کمال‌الدّین اصفهانی. به اهتمام حسین بحرالعلومی، تهران: کتابفروشی دهخدا.
    14. محمّدبن منصور (فخر مدبّر). (1346). آداب‏الحربوالشجاعه. تصحیح احمد سهیلى خوانسارى، تهران: اقبال.
    15. محمّدبن منصور (فخر مدبّر). (1354). آئین کشورداری (شش باب بازیافته از آداب‌الحرب‌ و‌الشجاعه). به اهتمام محمّد سرور مولایی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
    16. منهاج‌الدّین سراج. (1363) ‌طبقات ناصری. تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران: دنیای کتاب.
    17. نجم‏الدّین رازى. (1365). مرصادالعباد.تصحیح محمّدامین ریاحى، تهران: علمى و فرهنگى.
    18. نصرالله منشی، (1345). کلیله و دمنه. تصحیح مجتبى مینوى، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.