نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

نقش امثال فارسی در انسجام متون منثور منتخب پس از اسلام تا سدة هشتم هجری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکد ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

چکیده

یکی از شگردهای رایچ در میان نویسندگان متون منثور فارسی، استفاده از امثال در آثارشان بوده است که نه تنها کارکردی بلاغی دارند، که در انسجام متن هم نقش بسزایی ایفا می‌کنند. این مقاله بر آن است تا با بررسی امثال فارسی در متون منثور منتخب تا سدۀ هشتم هجری، نقش آنها را در انسجام متون از مناظر مختلف نشان دهد. بدین منظور پس از مطالعۀ دقیق 25 متن منثور فارسی، امثال به کار رفته در آنها استخراج شده و سپس بر مبنای نظریة انسجام هلیدی و حسن، از نظر انسجام دستوری، واژگانی، پیوندی و معنایی مورد بررسی قرار گرفته‌است. نتایج پژوهش نشان می-دهد که در میان عوامل دستوری، جایگزینی، در میان عناصر واژگانی، تکرار، در میان عناصر پیوندی، پیوندهای اضافی و در میان عوامل معنایی، تأیید معنا بسامد بالاتری نسبت به سایر عناصر داشته‌اند. همچنین در این میان، نقش عوامل معنایی در انسجام‌بخشی امثال فارسی به متون خود بیش از سه عامل دیگر بوده است. افزون بر این، بررسی عوامل انسجامی در متون مختلف به تفکیک سده‌هایی که در آنها نوشته شده‌اند، گویای آن است که بسامد و میزان تأثیر هریک از آنها در سده‌های مختلف تقریباً برابر است و یا تفاوتی بسیار اندک دارد که نشان‌دهندة ویژگی‌های ذاتی امثال در انسجام‌بخشی به متون است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of Persian Proverbs in The Cohesion of Selected Prose Texts After Islam up to The Eighth Century A.H.

نویسندگان [English]

  • Salman Saket 1
  • Zeinab Ramezani 2
1 Department of Persian Language and Literature, Faculty of Letters and Humanities, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
2 Department of Persian Language, faculty of Letters and Humanities, Ferdowsi University of Mashhad, Iran
چکیده [English]

One of current method between authors of Persian prose texts is the use proverb in their works. These proverbs not only have a rhetorical function, but also play an important role in cohesion. This article intends to show the role of proverbs in the coherence of different texts by study Persian prose texts up to the 8th century A.H. Thus After reading 25 Persian prose texts, their proverbs were collected, then was studied based on the Halliday and Hasan's theory from the perspective of grammatical, lexical, connective and semantic coherence. Results show that among grammatical elements, substitution, among the lexical elements, repetition, among conjunctives, additional conjunct, among semantic elements, confirmation of meaning have a higher frequency than other elements. Also semantic elements have a greater role in text coherence than other factors. Furthermore study of cohesive elements in various texts of different centuries suggests that the frequency and impact of each of these elements in different centuries is almost equal or there is a slight difference. This matter reflects the inherent characteristics of proverbs in text cohesion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian prose texts
  • Persian proverbs
  • cohesion
  • Halliday and Hasan's theory

مراجع

  1. فهرست منابع

    الف)منابع فارسی

    1. آقاگل­زاده، فردوس. (1394). تحلیل گفتمان انتقادی. چاپ سوم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    2. بامشکی، سمیرا. (1388). «بررسی عوامل سازندة ابهام در مقالات شمس با تأکید بر مسالة انسجام دستوری». مطالعات عرفانی. شماره 10، صص 86- 45.
    3. بهمنیار، احمد. (1361). داستان­نامة بهمنیاری. به کوشش فریدون بهمنیار. تهران: دانشگاه تهران.
    4. بیهقی، ابوالفضل. (1390). دیبای دیداری: متن کامل تاریخ بیهقی. به کوشش محمدجعفر یاحقی و مهدی سیدی. تهران: سخن.
    5. جوینی، عطاملک بن محمد. (1337). تاریخ جهانگشا. تصحیح محمد قزوینی. به همت محمد رمضانی. تهران: کلاله خاور.
    6. حیدری ابهری، غلامرضا. (1385). حکمت­نامة پارسیان.چاپ دوم. قم: جمال.
    7. خاتمی، محمدصادق. (1398). «تصحیح مکتوبات صدی شیخ شرف­الدین منیری و تحقیق دربارة آن». سلمان ساکت. رسالة دکتری زبان و ادبیات فارسی. دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی دانشگاه فردوسی مشهد.
    8. خاقانی، افضل­الدین. (1362). منشآت خاقانی. تصحیح و تحشیة محمد روشن. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
    9. خرندزی زیدی نسوی، شهاب­الدین محمد. (1381). نفثة­المصدور. تصحیح و توضیح امیر حسین یزدگردی. چاپ اول. تهران: توس.
    10. دهخدا، علی­اکبر. (1368). گزیدة امثال و حکم دهخدا. به کوشش محمد دبیرسیاقی. چاپ پنجم. تهران: تیرازه.
    11. ذوالفقاری، حسن. (1389). فرهنگ بزرگ ضرب­المثل­های فارسی. ج 1. چاپ دوم. تهران: معین.
    12. رازی، نجم­الدین. (1352)، مرصادالعباد. به اهتمام محمدامین ریاحی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    13. راوندی، محمد بن علی بن سلیمان. (1364). راحة­الصدور و آیة­السرور در تاریخ آل سلجوق. به سعی و تصحیح محمد اقبال چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
    14. سعدی، مصلح­الدین. (1392)، گلستان. تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی. چاپ یازدهم. تهران: خوارزمی.
    15. سمعانی، شهاب­الدین احمد. (1384). روح­الارواح فی شرح الملک­الفتاح. به اهتمام و تصحیح نجیب مایل­هروی. چاپ دوم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    16. ظهیری سمرقندی، محمد­بن علی. (1349). اغراض­السیاسة فی اعراض­الریاسة. به تصحیح و اهتمام جعفر شعار. تهران: دانشگاه تهران.
    17. ظهیری سمرقندی، محمد­بن علی. (1381). سندبادنامه. تصحیح محمدباقر کمال‌الدینی. تهران: میراث مکتوب.
    18. غازی ملطیوی، محمد. (1383). روضة­العقول. تصحیح و تحشیة محمد روشن و ابوالقاسم جلیل­ور. چاپ اول. تهران: نشر آثار.
    19. گروهی از نویسندگان. (1377). مقدمة لغت­نامة دهخدا. زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی. تهران: دانشگاه تهران.
    20. قمی، نجم­الدین ابوالرجاء. (1389). ذیل نفثة­المصدور. تصحیح حسین مدرّسی طباطبایی. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
    21. مرتضایی، سید جواد. (1390). «تمثیل، تصویر یا صنعت بدیعی؟». پژوهش­های زبان و ادبیات فارسی. دورة جدید، شمارة 4، صص38-29.
    22. مستملی بخاری، اسماعیل­بن محمد. (1363). شرح­التعرف لمذهب­التصوف. مقدمه و تصحیح محمد روشن. تهران: اساطیر.
    23. منشی، ابوالمعالی نصرالله. (1362). کلیله و دمنه. تصحیح و توضیح مجتبی مینوی. چاپ هفتم. تهران: دانشگاه تهران.
    24. مهاجر، مهران و نبوی، محمد. (1376). به سوی زبان­شناسی شعر: رهیافتی نقشگرا. تهران: نشر مرکز.
    25. میبدی، ابوالفضل. (1382). کشف­الاسرار و عدة­الابرار. به اهتمام علی اصغر حکمت. چاپ هفتم. تهران: امیرکبیر.
    26. وراوینی، سعدالدین. (1389). مرزبان­نامه. به کوشش خلیل خطیب­رهبر. چاپ پانزدهم. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
    27. همایی، جلال­الدین. (1389). فنون بلاغت و صناعات ادبی. چاپ اول. تهران: اهورا.
    28. همایی، جلال­الدین. (1374). معانی و بیان. به کوشش ماهدخت همایی. تهران: هما.
    29. همت، عادله. (1392)، «بررسی انسجام متنی غزلیات سنایی (در سطح واژگانی)». سید مهدی زرقانی. پایان­نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دکتر شریعتی دانشگاه فردوسی مشهد.

     

    ب)منابع انگلیسی

    1. Halliday, M. A. K. & R. Hassan. (1976). Cohesion in English. London Longman.
    2. Paczolay, Gyula. (2002), “Some Notes on Theory of Proverbs”, (University of Vezprem, Hungary). Available at: bibl.uszeged.hu/porta/szint/tarsad/nyelvtud/html/theory.htm.
نثرپژوهی ادب فارسی
دوره 24، شماره 49
تیر 1400
صفحه 45-70

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار