نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

بررسی جایگاه صحبت در انسان الکامل عزیز نسفی و مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه عزّالدین کاشانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی / دانشگاه سمنان

2 دانشیار گروه ادیان و عرفان دانشگاه سمنان

3 استادیار گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی / دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی دانشگاه سمنان

چکیده

در ادبیات عرفانی، مسائل، آراء و راه و روش‌های گوناگونی برای سالکان راه حق در وصول به درجات والای عرفان به چشم می‌خورد که قسمتی از آن برگرفته از آموزه‌های اسلامی، قرآن و سنت می‌باشد و قسمتی از آن نیز به مرور زمان و با شکل‌گرفتن فرقه‌ها و گروه‌های مختلف عرفان و تصوف اسلامی توسط بزرگان آن‌ها بیان گردیده است. از جمله‌ی این موضوعات، موضوع مهم «صحبت» در بین عرفا می‌باشد که آداب مختلفی برای صحبت و هم‌نشینی، برخورد با دوستان، نشست و برخاست و چگونگی معاشرت با دیگران در کتب مختلف عرفانی ذکر شده است. در پژوهش حاضر، بعد از ذکر آداب تصوف به صورت اجمالی، جایگاه صحبت در دو اثر مهم نثر صوفیه انسان کامل عزیز نسفی و مصباح الهدایه عزالدین محمود کاشانی، به شیوة توصیفی مقایسه-ای بررسی گردیده است. نویسندگان این دو اثر، صحبت را یکی از آداب تصوف دانسته‌اند؛ آنها در آثار خود به آیات قرآن، سنت، روایات و اقوال بزرگان استناد کرده‌اند. هردو نویسنده، صحبت با حق را بر صحبت با خلق ترجیح داده‌اند. در مواردی نیز تفاوت‌هایی دیده می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reviewing the Place of Association in Ensan Al-Kamel Aziz Nasafi and Mesbah Al-Hedayat and Meftah Al-Kefayat Ezzoddin Kashani

نویسندگان [English]

  • Fereshteh Hajizadeh Bishi 1
  • Ghodratollah Khayatian 2
  • SeyedHasan Tabatabai 3
1 PhD Student / Semnan University
2 Associate professor/ Semnan university
3 Assistant Professor Of Department of Persian Language and Literature / Faculty of Persian Literature and Foreign Languages / Semnan University
چکیده [English]

In mystical literature, issues, opinions and various methods for lawyers find the right way to reach the highest levels of mysticism, part of which is derived from the teachings of Islam, the Quran and Sunnah, and part It has been expressed by its elders over time and with the formation of different sects and groups of mysticism and Islamic Sufism. Among these issues, the important issue ''Association'' among the mystics is that there are various ways of association and company, behavior with friends, meeting and rising, and how to associate with others in various mystical books. In the present study, after mentioning the Sufi rules briefly, the place of association in two books ''Ensan Al-kamel'' Nasafi and ''Mesbah Al-hedayah and Meftah Ai- kefayah'' Ezzoddin Kashani has been studied in descriptive-comparative manner. The writer of both works considered the Association as one of the Sufi customs. They have referred to one of the traditions of Sufism, all of which in their works refer to Quranic verses, traditions, narrations, and elders' statements. The writer of both works have association with the right to association with the people. There are also differences in some cases.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rituals
  • Association
  • Sufism
  • Ensan al-Kamel
  • Mesbah al-Hedayat and Meftah Al-Kefayat
  1. فهرست منابع

    الف) کتاب­ها                                                    

    1. آملی، شمس الدّین محمّد. (1379). نفایس­الفنون. تصحیح ابوالحسن شعرانی. ج2. تهران: اسلامیه.
    2. العبادی، قطب­الدّین ابوالمظفر منصور بن اردشیر. (1347). صوفی­نامه: التصفیه فی احوال المتصوّفه. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
    3. انصاری، خواجه عبدالله. (1363). صد میدان. به اهتمام قاسم انصاری. تهران: طهوری.
    4. باخرزی، ابوالمفاخر یحیی. (1383). اوراد الاحباب و فصوص الآداب. به کوشش ایرج افشار. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
    5. جامی، عبدالرّحمن بن احمد. (1390). نفحات الانس. تصحیح محمود عابدی. چاپ ششم. تهران: سخن.
    6. دهخدا، علی اکبر. (1377). لغت­نامه دهخدا. زیر نظر محمّد معین و سید جعفر شهیدی. تهران: دانشگاه تهران.
    7. زرین­کوب، عبدالحسین. (1392). ارزش میراث صوفیه. چاپ پانزدهم. تهران: امیرکبیر.
    8. زرین­کوب، عبدالحسین. (1390). جستجو در تصوّف ایران. چاپ یازدهم. تهران: امیرکبیر.
    9. سجادی، سیّد جعفر. (1370). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. چاپ دهم. تهران: طهوری.
    10. سجادی، سیّد ضیاءالدین. (1372). مقدمه­ای بر مبانی عرفان و تصوّف. تهران: سمت.
    11. سرّاج، ابونصر. (1382). الّلمع فی التصوّف. ترجمة مهدی محبتی. تهران: اساطیر.
    12. سهروردی، شیخ شهاب الدّین عمر. (1375). عوارف­المعارف، ترجمة ابومنصور اصفهانی، به اهتمام قاسم انصاری، تهران: علمی و فرهنگی.
    13. شبستری، محمود. (1978م). گلشن راز. لاهور: انتشارات اسلامی.
    14. صفا، ذبیح­الله. (1378). تاریخ‌ ادبیات‌ در ایران‌ و در قلمرو زبان‌ پارسی‌، ج‌ 4. تهران‌: فردوس.
    15. عطار، فریدالدّین محمّد. (1378). تذکرة الاولیاء. تصحیح محمّد استعلامی. تهران‌: زوار.
    16. غزّالی‌ طوسی،‌ ابوحامد محمّد بن‌ محمّد. (1361). إحیاء علوم الدّین. ترجمة مؤیدالدّین محمّد خوارزمی. به کوشش حسین خدیوجم. چاپ چهارم. تهران: علمی و فرهنگی.
    17. قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن. (1345). رسالة قشیریه. ترجمة ابوعلی حسن بن احمد عثمانی. تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. چاپ اول. تهران: علمی و فرهنگی.
    18. قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن. (1381). رسالة قشیریه. ترجمة ابوعلی حسن بن احمد عثمانی. تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. چاپ هفتم. تهران: علمی و فرهنگی.
    19. کاشانی، عزّالدّین محمود بن على. (1367). مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة. چاپ اول. تهران: هما.
    20. کاشانی، عزّالدّین محمود بن على. (1381). مصباح ­الهدایة و مفتاح ­الکفایة. تصحیح عفت کرباسی و محمّدرضا برزگر خالقی. تهران: زوار.
    21. کیانی، محسن. (1389). تاریخ خانقاه در ایران. چاپ سوم. تهران: طهوری.
    22. گوهرین، سیّد صادق. (1388). شرح اصطلاحات تصوّف. دورة 5 جلدی. تهران: زوار.
    23. محمّد بن منوّر. (1386). اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید. به کوشش محمّدرضا شفیعی کدکنی. تهران: آگاه.
    24. مجلسی، محمّد باقر. (1364). بحار الانوار. ج 74. تهران: الاسلامیه.
    25. نجم رازی، عبدالله بن محمّد. (1391). مرصادالعباد من المبدأ إلی المعاد. به اهتمام محمّد امین ریاحی. تهران: علمی و فرهنگی.
    26. نجم الدّین کبری، احمد بن عمر. (1363). آداب صوفیه. به کوشش مسعود قاسمی. تهران: زوار.
    27. نسفی، عزیزالدّین بن محمّد. (1350). انسان الکامل. تصحیح ماریژان موله. چاپ اول. تهران: حیدری.
    28. نسفی، عزیزالدّین بن محمّد. (1368). الأنسان الکامل. ترجمة ضیاءالدّین دهشیری. مقدمة هانری کربن. تهران: طهوری.
    29. هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان. (1389). کشف­المحجوب. تصحیح محمود عابدی. تهران: سروش.
    30. هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان. (1375). کشف­المحجوب. تصحیح ژوکوفسکی. تهران: طهوری.
    31. همدانی، عبدالله بن محمّد عین القضات. (1387). نامه­های عین­القضات. به اهتمام علینقی منزوی و عفیف عسیران. چاپ دوم. تهران: اساطیر.

     

    ب) مقاله­ها

    1. پورجوادی‌، نصراللّه.‌ (1377). «ابن‌یزدانیار ارموی‌ و منازعة‌ او با مشایخ‌ بغداد: نگاهی‌ به‌ دعواهای‌ صوفیه‌ با یکدیگر». معارف‌. دورة10، شمارة 3، صص 66- 91.
    2. فدایی مهربانی، مهدی و فیرحی، داود. (1389). «تأملی در اندیشه سیاسی عزیزالدّین نسفی»، فصلنامه سیاست دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دورة 40، شمارة 3، پاییز، صص 261- 278.
    3. یثربی، سید یحیی. (1377). «روند اثر پذیری ادب پارسی از تعالیم عرفانی و اهمیت قرن چهارم و پنجم از این دیدگاه». زبان و ادب پارسی (زبان و ادب سابق). شمارة 4، صص 32- 52.

     

    ج) پایان­نامه

    1. جلیلی مهربانی، طیبه. (1391). مقایسة اصطلاح­شناسی بین دو کتاب انسان کامل نسفی و مصباح الهدایة عزّالدّین کاشانی. داوود اسپرهم. پایان­نامة کارشناسی ارشد. دانشکدة ادبیات و زبان­های خارجه. دانشگاه علامه طباطبایی.