نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

مدح و اغراض آن در قصاید ابوالقاسم قائم مقام فراهانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

چکیده

     یکی از زیرمجموعه­های انواع ادبی، «مدح و ستایش» است که بنا به وجود توصیفات اغراق آمیز و صله­طلبی­های خفّت­بار برخی از شاعران در دوران متمادی، بهره­گیری از این نوع ادبی، مورد انتقاد و حتّی نکوهش برخی از محقّقان و شاعران نیز واقع شده است؛ امّا گفتنی است که مدح و ستایش­گری در آثار برخی از شاعران، دارای اغراضی غیر از خوشایندی ممدوح، دریافت صله، کسب اعتبار و... می­باشد. این پژوهش بر اساس منابع کتابخانه­ای و شیوۀ توصیفی- تحلیلی انجام گرفته، و برآیند تحقیق، حاکی از آن است که «ابوالقاسم قائم مقام فراهانی» سیاستمدار ادیب دورۀ قاجار، در قصاید دیوان اشعار خود -که دارای انواع ادبیِ «گلایه»، «اندرز»، «هجو»، «نکوهش»، «مطایبه» و «طنز» است- مدیحه­سرایی را ابزاری در جهت بیان اغراضی همچون: تهنیت (تهنیتِ فتوحات/ تهنیت و نکوهش­ خائنان)، اعتذار (پوزش، امان­طلبی، گلایه و دادخواهی)، قَدْح (انتقاد و نکوهش) و تهییج و ترغیب مخاطب، قرار می­دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Eulogy and its Goals in Abolqasem Qaem-Maqam Farahani’s Odes

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Modarresi 1
  • Rahim Koushesh 2
  • Hadi Javadi Emamzadeh 3
1 Professor, Urmia University
2 Assistant Professor, Urmia University
3 PhD Student of Persian Language and Literature
چکیده [English]

One of the sub-categories of literary genres is eulogy which has been criticized by some critics and poets for the use of exaggerated descriptions and contemptuous inquiries of some poets; However, it must be noted that with some poets, eulogy has had functions other than praising someone,  earning a bounty, gaining fame or position, etc. This study is carries out based on a descriptive-analytical method, and concludes that Abolqasem Qaem Maqam Farahani, the poet-politician of Qajar era, uses ode as a means for expressing congratulations (for victories in wars, or blaming the traitors), apologizing (asking for mercy, complaint, petition), criticizing (blame and remonstration), and stimulating and encouragement.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qaem-Maqam Farahani
  • Odes
  • Intentions
  • Eulogy
  • Qajar

مراجع

  1. فهرست منابع

    الف) کتاب­ها

    1. اعتماد السّلطنه، محمّدحسن خان. (1392). شرح حال صدر اعظم­های پادشاهان قاجار. به کوشش مرضیه یعقوبی. چاپ اول. تهران: ادیسون.
    2. پناهی­سمنانی، محمّد. (1376). قائم مقام فراهانی (چهرۀ درخشان ادب و سیاست). چاپ اول. تهران: ندا.
    3. تجربه­کار، بانونصرت. (1350). سبک شعر در عصر قاجاریه. چاپ اول. تهران: توس.
    4. حمیدی شیرازی، مهدی. (1364). شعر در عصر قاجار. چاپ اول. تهران: گنج کتاب.
    5. دهخدا، علی اکبر. (1373). لغت­نامۀ دهخدا. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    6. دیوان بیگی شیرازی، سیّد احمد.(1364). حدیقة الشعرا. چاپ اول. به تصحیح و تحشیۀ عبدالحسین نوائی. تهران: زرّین.
    7. رائین، اسماعیل.(1373). حقوق بگیران انگلیس در ایران. چاپ نهم. تهران: جاویدان.
    8. رزمجو، حسین. (1374). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. مشهد: آستان قدس.
    9. شاکری، رمضانعلی.(1381). اترکنامه (تاریخ جامع قوچان). چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
    10. شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1393). ادبیّات فارسی از عصر جامی تا روزگار ما. ترجمۀ حجت الله اصیل، چاپ چهارم، تهران: نی.
    11. شمس لنگرودی، محمد. (1372). مکتب بازگشت (بررسی شعر دوره­های افشاریه، زندیه، قاجاریه). تهران: مؤلف.
    12. شمیم، علی اصغر. (1393) . ایران در دورۀ سلطنت قاجار. چاپ دوازدهم. تهران: مدبّر.
    13. عباس­زادگان، سید محمّد و رضائی­زاده، مرتضی.(1390). ستایشگری در نظام اداری معاصر ایران (قاجار و پهلوی). چاپ اول. تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.
    14. فلسفی، بهرام.(1373). قائم مقام در آیینۀ زمان (شرح زندگانی سیاسی، خصوصی و ادبی). چاپ اول. تهران: کتاب آفرین.
    15. قائم مقام فراهانی، میرزا ابوالقاسم.(1380). دیوان کامل قائم مقام فراهانی، با مقدمه و تصحیح مجتبی برزآبادی فراهانی. چاپ اول. تهران: اوستا فراهانی.
    16. مؤتمن، زین العابدین.(1364). شعر و ادب فارسی. چاپ دوم. تهران: زریّن.

     

    ب) مقاله­ها

    1. اسکویی، نرگس. (1393). «انقلابی در برابر مدح در شعر سبک آذربایجانی». پژوهش‌نامۀ ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان. سال دوازدهم. شمارۀ 23، 9-26.
    2. باباصفری، علی اصغر و شعبانی، الهه. (1390). «سیری در آفاق اشعار مدحی مسعود سعد سلمان». پژوهش­نامۀ زبان و ادبیات فارسی. سال سوم. شمارۀ 9، 43-72.
    3. پوراَمَن، علی. (1388). «مدح و مدیحه­سرایی در ادب فارسی». مجلۀ رشد آموزش زبان و ادب فارسی. دورۀ 22. شمارۀ89 ، 4-10.
    4. قائم مقامی، جهانگیر.(1377). «قائم مقام و نامه­های خصوصی او». در قائم مقام نامه (مجموعه خطابه­های بزرگداشت دویستمین سال تولد قائم مقام فراهانی دانشگاه تهران در سال1352)، به کوشش محمدرسول دریاگشت. 239-245. تهران: موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
    5. محیط طباطبایی، محمد. (1377). «قائم مقام؛ شاعر مبدع». در قائم مقام نامه (مجموعه ­ خطابه­های بزرگداشت دویستمین سال تولد قائم مقام فراهانی دانشگاه تهران در سال1352)، به کوشش محمدرسول دریاگشت. 137-150. تهران: موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
    6. ملک ساسانی، احمدخان.(1377). «اسرار قتل قائم مقام». در قائم مقام نامه (مجموعه­   خطابه­های بزرگداشت دویستمین سال تولد قائم مقام فراهانی دانشگاه تهران در سال1352). به کوشش محمّدرسول­دریاگشت. 220-229. تهران: موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
نثرپژوهی ادب فارسی
دوره 20، شماره 41
شماره پایانی نشریه ادب و زبان
تیر 1396
صفحه 285-308

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار