نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

بررسی روابط بینامتنی مینوی خرد و دیباچۀ شاهنامۀ فردوسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهراء (س)

2 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهراء (س)

چکیده

خوانش دقیق و درک عمیق یک متن، بدون در نظر گرفتن متون پیشین و هم‌زمان با آن، امکان‌پذیر نیست و هیچ اثری از آثار پیش از خود مستقل نیست. موضوع ارتباط یک متن با متون دیگر، نخستین بار مورد توجّه باختین قرار گرفت و سپس توسّط ژولیا کریستوا و ژرار ژنت، گسترش یافت. شباهت و همانندی روایت‌ها و خرده‌روایت‌های شاهنامه با دیگر آثار پیش از آن و هم‌چنین شباهت دیدگاه‌های فلسفی و دینی مطرح شده در شاهنامه، به ویژه در دیباچۀ آن، با برخی متون پیش از آن هم‌چون اوستا، کارنامۀ اردشیر بابکان، یادگار زریران، یادگار بزرگمهر، بندهش، مینوی خرد و دیگر آثار و روایات حماسی و ملّی، وجود بینامتنیت میان این آثار را تأیید می‌کند و به شناختن آن‌ها و بازخوانی شاهنامه از طریق آن‌ها،  کمک می‌کند. در این مقاله، با مقایسۀ محتوایی دیباچۀ شاهنامۀ فردوسی و متن ترجمه شدۀ مینوی خرد به فارسی، به روابط بینامتنی این دو اثر از منظر نظریۀ ژنت پرداخته شده و نتیجۀ این بررسی نشان می‌دهد که بی‌شک، مینوی خرد یکی از پیش‌متن‌های اصلی حکیم فردوسی در سرایش شاهنامه بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating Intertextual Relation of Menog-i Khrad (Spirits of Wisdom) and the Prelude of Ferdowsi’s Shahnameh (Based on the Theory of Gerard Genette)

نویسندگان [English]

  • Zolfaghar Alami Mehmandousti; 1
  • Nafiseh Moradi 2
1 Associate Professor, Al-Zahra University
2 PhD Student of Persian Language and Literature
چکیده [English]

Reading and profound understanding of a text is impossible without considering its former and contemporary texts. The question of the relation between texts was firstly noticed by Bakhtin, and developed by Julia Kristeva and Gerard Genette. The similarities between narratives and sub-narratives of Shahnameh and other works prior to them, and also the similarities between philosophical and religious views in Shahnameh, especially in its preface, and some older texts such as Avesta, Karnamag-e Ardeshir-e Pabagan,  Yadegar-e Zariran (Memorial of Zarer), Yadegar-e Bozorgmehr, Bondahesh, Menog-e Khrad, and other works like epics and national narratives confirm the existence of intertextuality in these works which contribute to knowing them and rereading of Shahnameh based on these works. Through comparing the content of the preface of Shahnameh and the translated version of Menog-e Khrad in Farsi, this study investigates the intertextual relation of these two texts based on Genette’s viewpoint. The results show that Menog-e Khrad has undoubtedly been one of the most significant manuscripts used by Ferdowsi in his composition of Shahnameh.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ferdowsi
  • Shahnameh
  • Menog-i Khrad
  • Intertextuality
  • Genette
  1. فهرست منابع

     

    الف) کتاب‌­ها

     

    1. آلن، گراهام. (1392). بینامتنیت. ترجمة پیام یزدانجو. چ 4. تهران: مرکز.
    2. ______ . (1385). رولان بارت. ترجمة پیام یزدانجو. چ 1. تهران: مرکز.
    3. آموزگار، ژاله. (1386). زبان فرهنگ اسطوره (مجموعه مقالات). چ 1. تهران: معین.
    4. احمدی، بابک. (1390). ساختار و تأویل متن. چ 13. تهران: مرکز.
    5. اکبرزاده، داریوش. (1379). شاهنامه و زبان پهلوی (مقایسۀ داستانی و زبانی شاهنامه با منابع بازمانده از زبان پهلوی). چ 1. تهران: پازینه.
    6. پین، مایکل. (1380). لکان، دریدا، کریستوا. ترجمة پیام یزدانجو. چ 1. تهران: مرکز.
    7. تفضّلی، احمد. (1378). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار. چ 3. تهران: سخن.
    8. ــــــــــــ.. (1391). ترجمۀ مینوی خرد. به کوشش ژاله آموزگار. چ 5. تهران: توس.
    9. خالقی مطلق، جلال. (1388). سخن‌های دیرینه (مجموعه مقاله دربارۀ فردوسی و شاهنامه). به کوشش علی دهباشی. چ 3. تهران: افکار.
    10.  ـــــــــــــــــــــــ . (1388). گل‌رنج‌های کهن (برگزیده مقالات دربارۀ شاهنامۀ فردوسی). به کوشش علی دهباشی. چ 1. تهران: ثالث.
    11.  زریاب خویی، عباس. (1382). نگاهی تازه به مقدمۀ شاهنامه (شاهنامۀ از دستنویس موزۀ فلورانس به کوشش عزیزالله جوینی). چ 2. تهران: دانشگاه تهران.
    12.  زرّین‌کوب، عبدالحسین. (1384). تاریخ در ترازو. چ 9. تهران: امیرکبیر.
    13.  ــــــــــــــــــــ . (1383). نامورنامه:دربارۀ فردوسی و شاهنامه. چ 2. تهران: سخن.
    14.  شهبازی، علیرضا (شاپور). (1390). زندگینامۀ تحلیلی فردوسی. ترجمۀ هایده مشایخ. چ 1. تهران: هرمس.
    15.  صفا، ذبیح الله. (1389). حماسه سرایی در ایران. چ 9. تهران: امیرکبیر.
    16.  فردوسی، ابوالقاسم. (1386) . شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. جلد اول و دوم. چ 1. تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
    17.  فرّه‌وشی، بهرام. (1346). فرهنگ پهلوی به فارسی. چ 1. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
    18. کوورجی کویاجی، جهانگیر. (1388). بنیادهای اسطوره و حماسۀ ایران. گزارش و ویرایشِ جلیل دوستخواه. چ 3. تهران: آگه.
    19.  مادن، ساراپ. (1382). راهنمایی مقدماتی بر پساساختارگرایی و پسامدرنیسم. ترجمة محمّدرضا تاجیک. چ 1. تهران: نی.
    20.  مک‌آفی، نوئل. (1385). ژولیا کریستوا. ترجمة مهرداد پارسا. چ 1. تهران: مرکز.
    21.  مهاجرانی، عطاءالله. (1372). حماسۀ فردوسی (نقد و تفسیر نامۀ نامور). چ 1. تهران: اطلاعات.
    22.  نامور مطلق، بهمن و اسماعیل‌‌پور، ابوالقاسم و همکاران. (1387). اسطوره، متن هویت‌ساز (حضور شاهنامه در ادب و فرهنگ ایرانی). چ 1. تهران: علمی و فرهنگی.
    23.  نامور مطلق، بهمن. (1390). درآمدی بر بینامتنیت، نظریه و کاربردها. چ 1. تهران: سخن.
    24.  یاحقی، محمدجعفر. (1386). فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی. چ1. تهران: فرهنگ معاصر.

     

     

     

     

     

     

     

    ب) مقاله ­ها

    1.  خطیبی، ابوالفضل. (1392). «دانای مینوی خرد، شخصیتی خیالی یا تاریخی؟». نامۀ فرهنگستان. دورۀ 13. شمارۀ 2. صص 73-90.