2024-03-29T04:06:51Z
https://jll.uk.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=376
نثرپژوهی ادب فارسی
1398
22
45
بررسی ویژگیهای سبکشناسی نسخۀ خطی «لطایف اشرفی فی بیان طوایف صوفی»
اسما
آتش گوهری
عبدالرضا
مدرس زاده
محمد رضا
شریفی
چکیده نسخۀ خطی لطایف اشرفی فی بیان طوایف صوفی از زمرة متون خانقاهی قرن هشتم و نهم است که توسط حاجی نظامالدین غریب یمنی در ذکر احوال، اقوال و کرامات سید اشرفالدین جهانگیر سمنانی ـ عارف ِایرانیتبار هندوستان ـ در شصت فصل با عنوان «لطیفه»، به رشتة تحریر درآمده است. اثر مذکور به شیوة تحلیلی و توصیفی و باتوجه به ویژگیهای برجستة سبکی آن، در سه سطحِ زبانی، فکری و ادبی مورد بررسی قرار گرفتهاست. آنچه براساس این پژوهش بهدست آمد، نشان میدهد که مقولههایی چون: تغییرات آواییِ برخی کلمات؛ کاربرد واژهها و عبارتهای عربی، هندی و ترکی؛ کاربرد خاص نام زنان و صورت قدیمی افعال استمراری و...، از شاخصههای زبانی این اثر است. از منظر فکری، مقولههایی چون عرفان، فلسفه، علوم غریبه، نحلهها و شُعب مختلف مذهبی و فکری و... از موضوعات غالب این اثر است. از منظر ادبی نیز نثر کتاب، آمیخته به نظم و مملو از عناصر زیباسازی کلام؛ از جمله: سجع، جناس، استعاره، تشبیه و... است که در این میان، تسجیع و تجنیس، بسامد بالاتری دارد. واژههای کلیدی: عرفاناسلامی، نسخهخطی، هند، اشرفالدین سمنانی، لطایف اشرفی فی بیان طوایف صوفی
واژههای کلیدی: عرفاناسلامی
نسخهخطی
هند
اشرفالدین سمنانی
لطایف اشرفی فی بیان طوایف صوفی
2019
08
23
1
22
https://jll.uk.ac.ir/article_2397_ed212bc14cde7b5f9eb29f214218d601.pdf
نثرپژوهی ادب فارسی
1398
22
45
تعالیم اسلامی با تکیه بر متنی نویافته از ابوالفتوح حمویی
محمدرضا
تقیه
جوامع بشری وقتی روی سعادت و خوشبختی را میبینند که دربارۀ امورجامعه انسانهای بافرهنگ و دانش، احساس مسئولیتکرده، با تعالیم اسلامی، دانش و منش انسانی، برای مشکلات جامعه چارهاندیشی کنند. ضرورت ایجابمیکند چنین افرادی با شیوههای ارزشمند، مسیر زندگی را برای مردم خود هموارسازند و برای دیگران و فرزندان الگویی بهجابگذارند. تا مشکلات را بهراحتی حلکنند و دچار آسیبهای مختلف نگردند و راه برونرفت آن را بشناسند. حمویی با چنین بینشی به دورۀ زندگی پساز مصیبتهای قوم مغول که خود درآن قرارداشته، او را موظفکرده تا برای جامعه چارهاندیشی کند و منزلت آن را بدو بازگرداند. در این مقاله سعی برآن است روش جلوگیری از آسیبهای اجتماعی که برخاستهاز بیتوجهی عملی به تعالیم دین و سبب ازبینرفتن اعتماد مردم میگردد، به روش تحلیلمحتوا بررسیشود. پس نگرشها تحت چهار عنوان: انسان و خدا؛ انسان و پیامبر؛ انسان و عرفا و انسان و فضیلتها و رذیلتها مطرحگردید و هدف ارزندۀ نویسنده که برای سعادت هرجامعه لازم است، تبیین شدهاست و نتیجه اینکه چنین روشی یکی از راههایی است که بتوان جامعه را بهسوی سعادت، براساس تعالیم اسلامی هدایتکرد و به روزگار عزت و سربلندی بازگردانید.
تعالیم اسلامی
متون
انسان
2019
08
23
23
44
https://jll.uk.ac.ir/article_2398_7a545ce445f40c80093208423a01132c.pdf
نثرپژوهی ادب فارسی
1398
22
45
بررسی جایگاه صحبت در انسان الکامل عزیز نسفی و مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه عزّالدین کاشانی
فرشته
حاجی زاده بیشی
قدرت الله
خیاطیان
سیدحسن
طباطبائی
در ادبیات عرفانی، مسائل، آراء و راه و روشهای گوناگونی برای سالکان راه حق در وصول به درجات والای عرفان به چشم میخورد که قسمتی از آن برگرفته از آموزههای اسلامی، قرآن و سنت میباشد و قسمتی از آن نیز به مرور زمان و با شکلگرفتن فرقهها و گروههای مختلف عرفان و تصوف اسلامی توسط بزرگان آنها بیان گردیده است. از جملهی این موضوعات، موضوع مهم «صحبت» در بین عرفا میباشد که آداب مختلفی برای صحبت و همنشینی، برخورد با دوستان، نشست و برخاست و چگونگی معاشرت با دیگران در کتب مختلف عرفانی ذکر شده است. در پژوهش حاضر، بعد از ذکر آداب تصوف به صورت اجمالی، جایگاه صحبت در دو اثر مهم نثر صوفیه انسان کامل عزیز نسفی و مصباح الهدایه عزالدین محمود کاشانی، به شیوة توصیفی مقایسه-ای بررسی گردیده است. نویسندگان این دو اثر، صحبت را یکی از آداب تصوف دانستهاند؛ آنها در آثار خود به آیات قرآن، سنت، روایات و اقوال بزرگان استناد کردهاند. هردو نویسنده، صحبت با حق را بر صحبت با خلق ترجیح دادهاند. در مواردی نیز تفاوتهایی دیده میشود.
آداب
صحبت
تصوف
انسان کامل
مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه
2019
08
23
45
66
https://jll.uk.ac.ir/article_2399_b4fa7dfd24caac0b24bad38c958c84af.pdf
نثرپژوهی ادب فارسی
1398
22
45
اصطلاحات و نمادهای کلیدی مکتب ابن عربی در آثار منثور عزیزالدین نسفی
مهدی
حیدری
عزیزالدین بن محمّد نسفی (ف حدود 700ق)، از شاگردان سعدالدین حمویه، عارفی بنام در قرن هفتم هجری است که آثار متعددّی در حوزة نثر عرفانی فارسی بر جای گذاشته است. وی از طریق سعدالدین حمویه با تعالیم مکتب عرفانی ابن عربی و سبک استدلالی-رمزی او آشنا شده و در آثارش اغلب مفاهیم کلیدی عرفان نظری ابن عربی از قبیل وحدت وجود، اعیان ثابته، حقیقت محمدیه، فیض اقدس و مقدس و حضرات خمس را با زبان ادبی و با کاربرد نمادها تبیین کرده است. وی همچنین با تأکید بر مفهوم انسان کامل ترکیباتی نظیر معجون اکبر، اکسیر اعظم، جام جهاننما، آیینة دو گیتی و تریاق بزرگ، مصر جامع و بلد اعظم را دربارة انسان کامل به کار برده است. این تحقیق با روش کتابخانهای و بر اساس تحلیل محتوا و استخراج اصطلاحات و نمادهای مرکزی در عرفان ابن عربی و سپس بررسی تطبیقی آنها در آثار عزیزالدین نسفی صورت گرفته است.
نسفی
مکتب عرفانی ابن عربی
وحدت وجود
انسان کامل
نماد
2019
08
23
67
90
https://jll.uk.ac.ir/article_2400_f487ab02d3beb7ede8c80546835e186e.pdf
نثرپژوهی ادب فارسی
1398
22
45
تحلیل نفثه المصدور از منظر نشانه شناسی فرهنگی
مهدی
خدادادیان
خدابخش
اسداللهی
نشانهشناسی فرهنگی مفهومی است که در پی انتخاب عناصر فرهنگی به عنوان نخستین موضوعات مورد بررسی از سوی نشانهشناسان ایجاد شد. این دانش مدلهای ذهنی و مادیای را که برای درک فرهنگ خود و دیگری میسازیم بررسی مینماید؛ از این رو صرفاً با یک فرهنگ منفرد مواجه نیست، بلکه بیشتر با روابط میان فرهنگها درگیر است. بنابراین، از جمله کاربردهای این دانش، بررسی متونی است که به طور همزمان میزبان دو یا چند فرهنگاند. متن نوشتاری کتاب نفثهالمصدور زیدری نسوی نیز از جمله متونی است که به واسطهی گزارش آشوب ناشی از حضور مغولان در ایران، در زمرهی متون چندفرهنگی قلمداد میشود. از این رو در این مقاله تلاش بر این است تا با روش توصیفی و تحلیلی به بررسی متن نفثهالمصدور از منظر نشانهشناسی فرهنگی پرداخته شود. بدین منظور پس از تعریف مفاهیم نظری مرتبط با نشانهشناسی فرهنگی و الگوی مکتب تارتو، به تبیین جایگاه خود و دیگری فرهنگی در متن نفثهالمصدور پرداخته میشود و سپس نحوهی بازنمایی رمزگانهای زبان، کمیّت، حرکت، دین، ابزار و معماری در ارتباط با خود و دیگری مورد بررسی قرار میگیرد. نتایج تحقیق حاکی از غالبیت شورش بر نظم درون است و این غلبه در رمزگانهای مرتبط با بافت انتزاعیترِ ادبیِ متن مشهودتر است.
نشانهشناسی فرهنگی
خود و دیگری فرهنگی
رمزگان
نفثه المصدور
2019
08
23
91
118
https://jll.uk.ac.ir/article_2401_97db00ecffd81fc25fd79a9b7604cfae.pdf
نثرپژوهی ادب فارسی
1398
22
45
تعذیب و تنبیه در تاریخ بیهقی: بررسی داستان حسنک وزیر براساس نظریات میشل فوکو
مسلم
ذوالفقارخانی
پژوهش حاضر بر آن است تا با تکیه بر مدل های تحلیلی میشل فوکو (1926-1984 م.) در کتاب مراقبت و تنبیه: تولّد زندان (1975م.) به بحث و بررسی اعدام حسنک وزیر در کتاب تاریخ بیهقی بپردازد. هدف اصلی این مقاله بررسی مولّفه های قدرت، تعذیب، و تنبیه و متن شناسی تاریخ بیهقی بر اساس کتاب مراقبت و تنبیهِ میشل فوکو می باشد. ابوالفضل بیهقی در بخش «ذکر بر دار کردن امیر حسنک وزیر رحمه الله علیه» با روشی دراماتیک و به شیوه ای توصیفی به شرح آیین اعدام در عصر غزنویان و نمایش قدرت در آن برهه از تاریخ ایران پرداخته است. نقد آثار کهن ادب فارسی و تفسیر آنها بر اساس نظریه ها و اندیشه های معاصر شاید بتواند دریچه های نوینی را بر آنها گشوده و خوانندۀ امروزیِ آثار کلاسیک را با این متون مانوس تر گرداند. بررسی این متون در قالب این نظریه ها که محصول جهان مدرن و اجتماع پیچیدۀ آن است، خواننده را از حال به گذشته نمی کشاند بلکه شکلی تازه و عینی تری به آن متون داده و راه را بر فهم ابعاد دیگر آن آثار می گشاید. تاریخ بیهقی نوشتۀ ابوالفضل محمدبن حسین بیهقی (385-470 ق.) اثری است پویا و زنده که به واسطۀ ادبی و تاریخی بودن مستعدّ متن شناسی و نقدهای اجتماعی می باشد.
تاریخ بیهقی
ابوالفضل بیهقی
میشل فوکو
جامعه شناسی ادبیات
2019
08
23
119
144
https://jll.uk.ac.ir/article_2402_bfde65c27cc7198ba6f18c646b599561.pdf
نثرپژوهی ادب فارسی
1398
22
45
نیروهای فراطبیعی و نقش آنها در طومار هفتلشکر
محمد
فولادی
زهرا
غلامی
یکی از بنمایههای داستانهای حماسی و اساطیری، مداخلۀ قوای فراطبیعی در قالب امدادهای غیبی در حمایت از قهرمان است. در اساطیر، ناتوانی قهرمان با نیروهای پشتیبان یا فراطبیعی جبران میشود. قهرمان اساطیری با نیایش و مددخواستن از خداوند، به نبرد با ضدقهرمان، دیو و اژدها میپردازد و با بهرهمندی از امدادهای غیبی بر تمامی دشمنانش پیروز میشود. قهرمان حماسه پیوند محکمی با نیروهای غیبی و فراطبیعی دارد که اغلب به-صورت ارتباط با خدایان و پیشگویی سرنوشت او صورت میگیرد. پیشگوییها معمولاً با دیدن رؤیا، شنیدن آوای سروش، پیشگویی منجّمان، پیران، جنّیان و سیمرغ اتفاق میافتد و ارتباط قهرمان با خداوند و بهرهمندی او از حمایت خدایان گاهی مستقیماً صورت میگیرد. اشیای جادویی، رزمافزارهای آیینی و ویژۀ اژدهاکشی مانند گرز گاوسر و رزمافزارهایی که از نیاکان پهلوان به یادگار ماندهاند، گوهر بازوبند، حیوانات واقعی و اساطیری، موجودات فراطبیعی چون پری و دیو و قوای طبیعیای چون باد به یاری قهرمان میآیند. در این نوشتار سعی شده با مراجعه به طومار نقالی هفتلشکر، قوای فراطبیعی که از قهرمان حمایت و او را یاری میکنند، به شیوۀ تحلیلی- توصیفی بررسی شوند.
نیروهای فراطبیعی
اسطوره
حماسه
قهرمان
هفت لشکر
2019
08
23
145
170
https://jll.uk.ac.ir/article_2403_dc64ae0e6c2bedb25ed9d7650a5edb62.pdf
نثرپژوهی ادب فارسی
1398
22
45
پیوندهای محتوایی و معنایی ابیات تضمین شده کلیله و دمنه با متن
یحیی
کاردگر
اکبر
گلابیان
این مقاله ابیات تضمینشده را در کتاب کلیله و دمنه با روشی توصیفی-تحلیلی بررسی کرده است. تضمین شعر یکی از ویژگیهای متون منثور است و نثر فنی و مصنوع، بیشترین بهره را از این صنعت برده است. در میان کتابهای نثر فنی و مصنوع در ادب فارسی، کلیله و دمنه یکی از بهترین نمونه-های موجود در زمینه تضمین و بهرهگیری از شعر فارسی و عربی است؛ به همین دلیل ابیات فارسی تضمینشده در این کتاب در شیوهای توصیفی-تحلیلی، مورد بررسی قرارگرفتهاست. در این پژوهش، نام شاعرانی که شعرشان در کتاب کلیله و دمنه تضمین شده و پیوند معنایی و محتوایی اشعار تضمینی کلیله و دمنه با متن، بررسی شده است. نصرالله منشی در استفاده از ابیات دیگران، مغلوب لفظ نشده و غالباً معنی، اولویت او در گزینش ابیات تضمینی بوده است. اندیشههای تعلیمی و حکیمانه، اجتماعیات، آموزههای دینی و عرفانی، رویکرد تقدیرگرایانه و اندیشههای مدحی و ذمّی مهمترین مضامینی است که متن کلیله را با اشعار تضمینی پیوند دادهاست. نگاه دقیق و انتقادی نصرالله منشی در گزینش ابیات، با گذشت روزگاران مورد تأیید قرار گرفته و از آن پس، ابیات تضمینی کلیله، منبعی قابل اعتماد برای نویسندگان نثر فنی و مصنوع در گزینش اشعار تضمینی شدهاست.
نثر فارسی
نثر فنی
تضمین شعر فارسی
کتاب کلیله و دمنه
2019
08
23
171
190
https://jll.uk.ac.ir/article_2404_6be0a0942e6f051ab571406eb337737b.pdf
نثرپژوهی ادب فارسی
1398
22
45
نقدی بر تصحیح و بازخوانی رسالۀ جدلیه
علی
قنبریان
سیدمجتبی
میردامادی
یکی از نگاشتهها در ارتباط با مناظره و گفتگوی علمی، رسالۀ مناظرۀ علامۀ بحرالعلوم با یهودیان ذوالکفل است. اصلِ رساله به زبان عربی است که توسط شاگردان مرحوم بحرالعلوم تدوین و نگارش یافته و سپس توسط آیتاللّه محمدکاظم هزارجریبی به فارسی برگردان شده است. دستنوشت عربی و فارسی این رساله توسط خانم دکتر زابینه اشمیتکه (استاد آلمانی اسلامشناسی) و آقای رضا پورجوادی تصحیح و در نشر میراث مکتوب چاپ و منتشر شده است. متن عرضهشده از سوی مصححین _علیرغم مزایای بسیاری که دارد_ همراه با اشکالات و نابسامانیهایی است. در مکتوب حاضر متن مصحَّح مورد بررسی و دقت قرار گرفته و خطاهای تصحیحی، ویرایشی و نگارشی، همراه با بیان ادله، به روش تحلیلی و نقدی گزارش شده است. در بررسی متن مصحَّح، علاوۀ بر دستنوشتی که مورد استفادۀ مصحِّحین محترم بوده است، جهت مقایسه از دو نسخۀ خطی دیگر نیز استفاده شده است. بررسی و نقد این کتاب و ارزیابی روش مصحِّح، رسالت نوشتار حاضر است.
تصحیح
زابینه اشمیتکه
رضا پورجوادی
نقد کتاب
جدل و مناظره
2019
08
23
191
224
https://jll.uk.ac.ir/article_2405_4619d9d332e33cf5ab29687b12556b2a.pdf
نثرپژوهی ادب فارسی
1398
22
45
بازخوانی بلاغتِ «واو آغازین» در نثر مرسل با تأکید بر قطب مجازی زبان
محسن
وثاقتی جلال
عفت
نقابی
چکیده واو آغازین در دورۀ نثر فارسی مرسل بسامد بالایی دارد و با عدول از زبان معیار یک پدیدۀ سبکی به شمار میآید. قرار گرفتن این حرف در آغاز جملهها، چه نقشِ زیباییشناختی در نثر مرسل دارد؟ این مقاله برای یافتن پاسخ مناسب با روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر سبک شناسی ساختارگرا با تأکید بر علم معانی، آرای بلاغیون و نحویون را مطالعه نموده و با تکیه بر نظریۀ قطب مجازی زبان به شیوۀ استقرایی متون نثر مرسل را تحلیل کرده است. نتایج نشان میدهد که واو آغازین در ساختار نثر مرسل تحت تأثیر زبان عربی نبوده، بلکه به عنوان ابزار مهمِ فارسی، درونۀ زبان را متحول کرده و ضمن مجازی کردن زبان از طریق جایگردانی نحوی، با کارکرد عاطفی، موسیقایی، ایجاز، انسجام متن، ایجاد توازن نحوی، تحمیل دلالتهای ثانویه بر متن، آرایش واژگان و تقویت امکانات ادبی به شکل معناداری نثر مرسل را هنری و زیبا کرده است.
کلید واژه: واو آغازین
نثر مرسل
قطب مجازی زبان
زیبایی شناسی
2019
08
23
225
249
https://jll.uk.ac.ir/article_2406_018dbbd2c1bf43e266007a4f6715ed85.pdf
نثرپژوهی ادب فارسی
1398
22
45
شناسنامه علمی شماره 45
2019
08
23
https://jll.uk.ac.ir/article_2407_2064b1b97a6b2ed2f1a1a2d3c0a5adfa.pdf