دانشگاه شهید باهنرکرمان
نثرپژوهی ادب فارسی
2821-1847
21
43
2018
08
23
معرفی و بررسی سبکی «ضیاءالقلوب فی اخلاق المطلوب»یک اثرتازه یافته منثور به تقلید از گلستان سعدی
1
20
FA
زهرا
احمدشمسی
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان، ایران
zahraahmadshamsy@gmail.com
احمدرضا
یلمه ها
استاد زبان و ادبیات فارسی و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان
ayalameha@yahoo.com
10.22103/jll.2018.2168
متون زیادی در زمینة مسائل اخلاقی به رشتة تحریر در آمده است که هر کدام سعی در نجات ارزش های انسانی و فضائل اخلاقی داشته اند. از جملۀ این آثار، کتاب ارزشمند «<em>ضیاء القلوب فی اخلاق المطلوب</em>» تألیف سیدمحمدضیاءالدین حسینی مازندرانی اصفهانی معروف به حسینی مرعشی است که در قرن یازدهم هجری قمری به نثر آمیخته به نظم و به تقلید از <em>گلستان</em> سعدی به زیور تحریر درآمده است. <em>ضیاءالقلوب فی اخلاق المطلوب</em> کتابی مفصل در بیان مسائل اخلاقی با استناد به آیات ، روایات و حکم و داستان ها و اشعار نغز است که به نام شاه عباس اول صفوی تحریر و دریک عنوان و دو صحیفه هر کدام در چند باب تنظیم شده است. از نویسنده، در هیچ تذکرهای نامی برده نشده است. این پژوهش بر آن است که برای نخستین بار، ضمن معرفی اثر و با دستیابی به ژرفنای آن و شناخت ارزش های زبانی، ادبی و فکری آن با تکیه بر سبک شناسی، زمینه ای برای شناخته شدن هر چه بیشتر این اثر ارزشمند تعلیمی فراهم سازد. از آنجا که این کتاب تاکنون تصحیح و به زیور طبع آراسته نشده است، بررسی سبکی آن از حلقه های تکمیل کننده نوعی از سبک نثر فارسی در عهد صفوی است.
ضیاء القلوب فی اخلاق المطلوب,حسینی مرعشی,ویژگیهای سبکی,اخلاق
https://jll.uk.ac.ir/article_2168.html
https://jll.uk.ac.ir/article_2168_417d1b0173f5088b254eabcec4d4e599.pdf
دانشگاه شهید باهنرکرمان
نثرپژوهی ادب فارسی
2821-1847
21
43
2018
08
23
تحلیل حکایات اسلام آوردن اهل کتاب به دست صوفیان مسلمان
21
43
FA
محسن
پورمختار
عضو هیأت علمی دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان
m.poormokhtar@gmail.com
10.22103/jll.2018.2169
در منابع اصیل عرفان اسلامی حکایات بسیاری دیده میشود که بر طبق آنها یهودیان و مسیحیانی که با صوفیان مسلمان به هر دلیلی مرتبط شدهبودند، اسلام میآورند. این وجه از ارتباط صوفیان مسلمان با اهل کتاب، از دو جنبه قابل تحقیق است. وجه نخست، بررسی تصور و باورِ خودِ صوفیان مسلمان از علل و عوامل این پدیده است و وجه دیگر، تحقیق تاریخی با منابع و روشهای پژوهش تاریخی. در تحقیق حاضر به وجه نخست پرداختهایم. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که: از منظر متون اصیل تصوّف، علل و اسباب اسلام آوردن یهود و مسیحیان به دست صوفیان مسلمان کدامند؟ در راستای پاسخ به این پرسش با مراجعه به منابع اصیل تصوّف اسلامی حکایات مربوط به این تغییر آیین استخراج و با توجه به آنها علل و انگیزههای اسلام آوردن جهودان و ترسایان، طبقه بندی و تحلیل شد. بر مبنای این تحقیق اهمّ عوامل تغییر آیین اهل کتاب به دست صوفیان مسلمان و به باورِ ایشان موارد ذیلاند:<br /> 1.کرامات صوفیان مسلمان 2. تفوّق اخلاقی صوفیان مسلمان 3.اشارات و بشارات تورات و انجیل 4.فراست صوفیان مسلمان 5.لطف الهی به جهود و ترسای نومسلمان 6.برکت خدمت به خلق و حسن ظنّ به خداوند 7.برتری صوفی مسلمان در مناظره و مکابره.
تصوّف,یهود,مسیحیّت,تغییر مذهب,متون منثور عرفانی
https://jll.uk.ac.ir/article_2169.html
https://jll.uk.ac.ir/article_2169_a6cd1a290debd0b118e28adafd5432e4.pdf
دانشگاه شهید باهنرکرمان
نثرپژوهی ادب فارسی
2821-1847
21
43
2018
08
23
تحلیل کهن الگوی «پیرخردمند در کلیله ودمنه»
45
62
FA
سمیه
حدادیان
گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خرمآباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرمآباد، ایران
somaye_hadadiyan@yahoo.com
علی
حیدری
گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خرمآباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرمآباد، ایران
aheidary1348@yahoo.com
قاسم
صحرائی
null
گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان، ایران
ghasem.sahrai@yahoo.com
10.22103/jll.2018.2170
یکی از اصطلاحات مهم که کارل گوستاو یونگ (Carl Gustav Jung) در روانپزشکی خود به کار برده، کهنالگو (Archi type) است که اقسام مختلف دارد. از برجستهترین کهن الگوهای مطرح شده توسط یونگ، کهنالگوی پیرخردمند است. این کهنالگو غالباً در شخص به صورت راهنما و در ادبیات و اساطیر، در قالب شخصیت پیران خردمند روشنضمیر، نمود پیدا میکند. یونگ در آثار خود شاخصههایی همچون دانش، تعمق، بینش، خرد، زیرکی، جذبه، بیمرگی و نیز ارتباط با ماوراءالطبیعه را برای آن برشمردهاست. بنابراین میتوان گفت مهمترین ویژگی پیرخردمند از نظر یونگ، راهنمایی و دستگیری خردمندانۀ قهرمان در زمان بروز مشکلات میباشد. با توجه به بنمایههای تعلیمی و سیاسی کلیلهودمنه که در قالب حکایت و داستان، بیان شده، در این پژوهش به روش تحلیلی- توصیفی، سعی شدهاست ویژگیهای برجسته و بارز قهرمانان حکایات کلیلهودمنه با خصوصیات مطرح پیرخردمندِ یونگ مقایسه شود. تقریباً میتوان گفت مهمترین ویژگیهای پیرخردمند یونگ، در کارکرد و سیمای قهرمانان، شاهان و وزیران مطرح شده در کلیلهودمنه، از قبیل راهنمایی، همراهی، سیمای دلنشین، خردمندی و برخورداری از قدرت پیشگویی به وضوح دیده میشود.
کهن الگو,پیرخردمند,کلیله و دمنه,یونگ
https://jll.uk.ac.ir/article_2170.html
https://jll.uk.ac.ir/article_2170_e2756fdb2d5af192331961472046a8e8.pdf
دانشگاه شهید باهنرکرمان
نثرپژوهی ادب فارسی
2821-1847
21
43
2018
08
23
بررسی اصول مملکتداری و حکومت در نهجالبلاغه و سیاستنامه (با تکیه بر اخلاق و مسئولیتهای حاکمان)
63
85
FA
غلامرضا
حیدری
استادیار و عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ابهر، ابهر، ایران
phlitgholamrezaheidary@yahoo.com
10.22103/jll.2018.2171
آنچه در این پژوهش مورد توجه قرارگرفته است، بررسی مملکتداری و حکومت و شیوة کشورداری با توجه به سخنان امیرالمؤمنین علی (ع) در نهجالبلاغه و خواجه نظام الملک توسی در سیاستنامه با تکیه بر اخلاق و مسئولیتهای حاکمان است. چگونگی تحقق اهداف و آرمانهای حکومت و نیاز آن به حاکمی با ویژگیها و توانمندیهای خاصّ تربیتی، اخلاقی، علمی، عقیدتی و سیاسی، تعامل و تأثیر باورهای دینی در شیوة کشورداری، بهرهگیری از اصول انسانی در رفتارهای حکومتی و در نهایت، مقایسه و تطبیق اصول حکومت و مملکتداری در دو اثر ادبی- سیاسیِ نهجالبلاغه امام علی (ع) از سرزمین عرب و سیاستنامه خواجه نظام الملک توسی از سرزمین پارس از مواردی است که در این پژوهش بدان پرداخته شده است. در این مقاله، ضمن بررسی ابعاد گستردة حکومتداری در نهجالبلاغه و بیان تأثیرات آن بر سیاستنامه (سیرالملوک) که از کتب ادبی و سیاسی ارزشمند ایرانی است، به مقایسة دیدگاههای این دو کتاب در زمینة اخلاق و مسئولیتهای حاکمان پرداخته میشود. بررسی های تطبیقی و دست آوردهای این مطالعه نشان می دهد که امام در هر شرایطی کتاب آسمانی را سرلوحة کار خویش قرار میدهد، اما خواجه در زمانی که هویت ایرانی اسلامی در معرض چپاول ترکان سلجوقی در گیرودار نابودی است، آرمانخواهی ایران باستان را به واقعبینی سیاسی اسلامی پیوند می دهد. امام در هر شرایطی در جستجوی اصل عدالت است و خواجه در هر شرایطی در جستجوی اصل سیاست. تأثر خواجه از کلام و منش امام علی (ع) در بخشهایی از کتاب او کاملاً مشهود است. هر دو هدف تعریفشده یکسانی را دارند اما در شیوة اجرا و راه رسیدن به آن متفاوت عمل مینمایند.
مملکتداری,حاکمان,اخلاق,مسئولیت,نهجالبلاغه,سیاستنامه
https://jll.uk.ac.ir/article_2171.html
https://jll.uk.ac.ir/article_2171_63c1d0c5387829f0839b4d65eab975c9.pdf
دانشگاه شهید باهنرکرمان
نثرپژوهی ادب فارسی
2821-1847
21
43
2018
08
23
سبک نثر در افسانه های عامیانة مکتوب
87
112
FA
حسن
ذوالفقاری
0000000325579525
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس
zolfagari_hasan@yahoo.com
بهادر
باقری
0000-0001-9222-6418
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمیتهران
bahadorbagheri47@gmail.com
10.22103/jll.2018.2172
ادبیات عامیانه، در نقد ادبی جایگاه ویژهای دارد و بررسی آن، دستاوردهای قابل توجهی در عرصۀ مطالعات زبانی، ادبی و محتوایی ازجمله اطلاعات تاریخی، فرهنگی و جامعهشناختی دارد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی بر اساس مطالعه و بررسی بیست افسانۀ منثور مکتوب عامیانه و استخراج شواهد از این متون، برآن است که ویژگیهای نثر آنها را بررسی کند. با مطالعۀ این افسانهها به این نتیجه میرسیم که ویژگیهایی که در پی میآید، قدر مشترک همۀ آنهاست: سادگی، روانی و نزدیک بودن به گفتار، کلیشهای و یکسان بودن نثر، کوتاهی جملهها، کاربرد فراوان جملههای وصفی، کاربرد واژگان، تعابیر و اصطلاحات عامه، جابهجایی ارکان جمله، کاربرد عناصر سبکی کهن، وجود اشکالات زبانی و کاربردهای نادرست زبانی، کاربرد نادرست برخی تعابیر و کلمات، ادبی و شاعرانه شدن نثر در خلال سبک و سیاق عامیانه در برخی صحنهها، کاربرد فراوان کنایات، ضربالمثلها، گزارههای قالبی، دشنامها، تهدیدها، نفرینها و سوگندها، دعا، تصدق و تحسین.
ادبیات عامیانه,داستانهای عامیانه,زیباییشناسی,نثر فارسی,سبکشناسی
https://jll.uk.ac.ir/article_2172.html
https://jll.uk.ac.ir/article_2172_3477e0d8158a6108b7c6e3cce2097373.pdf
دانشگاه شهید باهنرکرمان
نثرپژوهی ادب فارسی
2821-1847
21
43
2018
08
23
بررسی همسنج نامههای تاریخ بیهقی با نامههای عتبهالکتبه و التوسلالیالترسل
113
134
FA
مریم
رضائی اول
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی(گرایش ادبیات حماسی)، دانشگاه حکیم سبزواری
m.rezaii@hsu.ac.ir
حسن
دلبری
گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار
hassan.delbary@gmail.com
10.22103/jll.2018.2173
هدف مقالة حاضر، بررسی<strong> </strong>همسنج<strong> </strong>نامههای سه کتاب <em>تاریخ بیهقی</em>، <em>عتبةالکتبة</em> و <em>التوسلالیالترسل</em> از نظرگاه ساخت و محتوا است. مسالة بنیادی مقاله، چگونگی بافت نامههای درباری عصر نویسندگان این سه کتاب از منظر شبکة ساختاری و مفهومی است. در این راستا، بدنة مقاله را پس از درآمدی مبتنی بر معرفی اجمالی این سه اثر و بازشناخت پیشینة پژوهشهایی که پیرامون این موضوع انجام شده؛ مقایسة نامههای موجود در <em>تاریخ بیهقی </em>با <em>عتبةالکتبة</em> و <em>التوسلالیالترسل</em> تشکیل میدهد. مهمترین نکاتی که در این بررسی به آن توجهشدهاست عبارتند از: بررسی سبک نامههای تاریخ بیهقی با دو کتاب دیگر؛ انواع نامه به لحاظ فرم و ساختار؛ بررسی آغاز و انجام نامهها و محتوای نامهها. بخش انتهایی مقاله نیز، نموداری از درصد نامهها و انواع آن در سه تالیف مورد پژوهش است. در پایان این نتیجه حاصل میشود که نامههای بیهقی با وجود سادگی درخور ملاحظهای که در شیوة نگارش نسبت به نامههای دو کتاب دیگر دارد از رسایی، بلاغت، اقناع مخاطب و زیبایی بیشتری برخوردار است که نگارندگان تنها دلیل آن را شیوة سهلممتنع بیهقی در نگارش متن دریافتند. در پژوهش حاضر استخراج مطالب به شکل کتابخانهای و شیوة بررسی مطالب، تحلیلی و توصیفی است.
تاریخ بیهقی,عتبةالکتبة,التوسلالیالترسل,نامهها,ساختار,محتوا
https://jll.uk.ac.ir/article_2173.html
https://jll.uk.ac.ir/article_2173_083bef31b647eefc2f6e1e1382bd2e2d.pdf
دانشگاه شهید باهنرکرمان
نثرپژوهی ادب فارسی
2821-1847
21
43
2018
08
23
مبانی نظری عشق عرفانی در سوانحالعشاق احمد غزالی
135
154
FA
محمد
رودگر
استادیار گروه عرفان اسلامی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی تهران
roodgar@gmail.com
10.22103/jll.2018.2174
از مهمترین مفاهیم مورد تأکید در عرفان اسلامی، مفهوم عشق است، بهویژه در جریان عرفان عاشقانه و جمالگرا. این جریان که از رویکردهای بسیار مهم در تصوف و عرفان اسلامی است، پیش از احمد غزالی هم وجود داشت اما غزالی کسی بود که به آن تشخص و رسمیت بخشید. با بررسی آثار احمد غزالی، به ویژه اولین کتاب فارسی مستقل در موضوع عشق، یعنی سوانحالعشاق در مییابیم که جریان عرفان عاشقانه چه در بعد نظری و چه در بعد عملی و سلوکی، دارای اصول و ویژگیهایی است که کمتر بدان توجه شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی به موضوع استخراج و تبیین مبانی نظری احمد غزالی در موضوع عشق عرفانی اختصاص دارد. دستآورد این کار، یازده اصل نظری مستخرج از آرای خواجه احمد غزالی است. با تبیین این اصول و ویژگیها در آثار احمد غزالی و رویکردهای خاصی که این جریان داشته است، میتوان دریافت که چگونه او توانسته است آن را به صورت یک جریان و ساحت مستقل و شکوفا رواج دهد. بازشناسی اصول نظری عرفان عاشقانه همچنین میتواند به ترسیم نظام فکری و نظری کاملاً متفاوتی برای صوفیانِ رسمیِ دارای سلسله در نظامهای سنتیِ خانقاهی، در برابر عرفان نظری ابنعربی و شارحانش یاری نماید.
احمد غزالی,تصوف,عشق عرفانی,سوانحالعشاق
https://jll.uk.ac.ir/article_2174.html
https://jll.uk.ac.ir/article_2174_0e78ed13eaea1b993e704822d7260fca.pdf
دانشگاه شهید باهنرکرمان
نثرپژوهی ادب فارسی
2821-1847
21
43
2018
08
23
معرّفی شیخ بابا نخجوانی و بررسی عناصر سبکی و محتوایی نسخۀ خطّی «شرح گلشن راز» وی
155
175
FA
فیروز
مردانی
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر
mardani@iaukhsh.ac.ir
10.22103/jll.2018.2175
نعمت الله بن محمود(920ق)، معروف به شیخ بابا نخجوانی و شیخ علوان از شخصیتهای عرفانی و ادبی سدۀ نهم هجری به شمار میرود و شش اثر عرفانی، از جمله «شرح گلشن راز» به او منسوب است. دربارۀ زندگی، آثار و اندیشههای او آگاهی مبسوط و کافی در دست نیست. قدمت شرح او بر گلشن رازِ شبستری و عدم معرفی و تصحیح نشدن آن تا به حال، و از سوی دیگر شهرت گلشن راز، ضرورت انجام دادن این پژوهش را توجیهمیکند. این نوشتار با استفاده از شیوۀ سندکاوی و روش توصیفی- تحلیلی انجام یافته و ضمن معرفی اجمالی شیخ بابا نخجوانی و آثارش، بطور مشروح به معرفیِ شرح «گلشن راز» وی و نسخۀ خطّی آن پرداخته؛ سپس ویژگیهای سبکی و محتواییِ آن را در سه سطح زبانی، ادبی و فکری بررسی نمودهاست. نتایج حاصله آنکه: دو زبانه بودن اثر، عربی مآبی و تألیف جملات فارسی بر سیاق نحو زبان عربی، وفور لغات و ترکیبات عربی، توجه به استعمال واژگان و ترکیبات پارسی سره، نوآوری اندک در کاربرد لغات و ترکیبات، توجه بسیار به آرایشهای لفظی و به تصنع گراییدن زبان و اهمیت دادن به تأویل از عناصر سبکی آن بهشمار میرود. مطالب کتاب، عموماً دریافت و استنباط شارح از ابیات شبستری و متکی بر تجارب عرفانی خود اوست.
شرح گلشن راز,شیخ بابا محمود نخجوانی,نسخۀ خطّی,ویژگیهای سبکی
https://jll.uk.ac.ir/article_2175.html
https://jll.uk.ac.ir/article_2175_72dc580a053c30a9166bb0ce11e4389f.pdf
دانشگاه شهید باهنرکرمان
نثرپژوهی ادب فارسی
2821-1847
21
43
2018
08
23
نگاهی به شگردهای حکایت درونه ای در هزار و یکشب
177
197
FA
نزهت
نوحی
0000000191033542
گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان, دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
noohi_nozhat@yahoo.com
10.22103/jll.2018.2176
بسیاری از حکایات آمده در نسخ خطی، چاپ و ترجمههای متفاوت هزارویکشب جواهراتی از شگردهای حکایتپردازی در سنّت ادبی مشرق زمیناند. حکایات اصلی بسیاری با ساختار پیچیده و جذّاب و حکایات فرعی فراوانی که هنرمندانه در خلال حکایات اصلی جاگرفتهاند. برای ارزیابی و درک نزدیک چنین اثری که حکایتپردازانش طی شش قرن، گسترهای از شرق به غرب جهان اسلام را سیرکرده و آن را تدوینکردهاند، باید جهانٍ فرهنگی چندگانه نهفته در خود اثر و نیز «بدهبستان» هایی که در فراگرد انتقال به دیگر ملل را تجربهکرده، بشناسیم. از اینرو نگاهی دوسویه به شگردهای درونمتنی و بینامتنی ضرورتی انکارناشدنی است تا از یکسو کارکرد حکایت فرعی در کنار حکایت اصلی آشکارشود و از دیگرسو فرآیندی که طی آن یک حکایت فرعی توانسته در حلقههای داستانی متفاوت بهکاررود، شناختهشود. پژوهش حاضر به روش تحلیلی- توصیفی، سندکاوی و استناد به متن، ناظراست به بحث دربارۀ سه حکایت درونهای- از شگردهای درونمتنی گرفته تا رهیافت بینامتنی و شرح چگونگی جرح و تعدیل آنها- و نیل به این دستیافت که حکایات مذکور در راستای حفظ و تداوم سنّت حکایتپردازی بینالمللی، گرچه در ظاهر تغییراتی یافتهاند، اما بنیان ثابت خود را کماکان حفظکردهاند.
هزارو یکشب,حکایت درونهای,بینامتنیت,تعلیق,شکاف,موتیف آشنا
https://jll.uk.ac.ir/article_2176.html
https://jll.uk.ac.ir/article_2176_840c8024340de918885586faf2af65e5.pdf
دانشگاه شهید باهنرکرمان
نثرپژوهی ادب فارسی
2821-1847
21
43
2018
08
23
نقدی بر شرح چند جمله در نفثة المصدور
199
214
FA
منصور
نیک پناه
استادیار مجتمع آموزش عالی سراوان
m.nikpanah@yahoo.com
10.22103/jll.2018.2177
<em>نفثةالمصدور،</em> اثر ماندگار ادب فارسی در عرصة نثر متکلف، مورد عنایت شارحان قرار گرفته است. از این جمله، شرحی است که حاصل مساعی امیر حسن یزدگردی است. علی رغم کوشش شارح، امکان بازبینی برای ناقدان دیگر وجود دارد. این پژوهش از نوع توصیفی و با روش کتابخانهای تهیه گردیده و بنا به نیاز، به اسناد معتبر و قابل اعتماد مراجعه شده است. در این پژوهش ابتدا عباراتی که در شرح آن اشکالی وارد بود، مشخص و در ادامه نظر شارحِ اثر ذکر شد. پس از آن اشکالاتی که در شرح به نظر رسید با وجوه مختلف آن بیان و در پایان به نتیجه گیری و ارائه مفهوم نهایی پرداخته شد. البته برای ابهام زدایی کامل از عبارت مورد نظر، عنداللزوم، از عبارات قبل و بعد یا صفحات دیگر نیز شواهد یا عباراتی به عنوان شاهد مثال ذکر شده است. این اشکالات یا مربوط به متن اثر است یا شرحی که برآن عبارت نگاشته شده است.
نفثةالمصدور,یزدگردی,نقد عبارات,تصحیح متن
https://jll.uk.ac.ir/article_2177.html
https://jll.uk.ac.ir/article_2177_fe9f3b0dad4e8aea84c6592f074b4c06.pdf