پژوهندگان شاهنامه آنگونه که باید تحقیقات چندانی دربارة مکانهای شاهنامه انجام نداده‌اند، علاوه براین ضبط برخی از این مکانها در نسخههای خطی وچاپهای شاهنامه نادرست وپریشان است؛ نسخهنویسان شاهنامه هم تلاش چندانی برای ضبط صحیح این نامها انجام نداده وگاه به عمد آنها را با نامها وکلمات مأنوس در روزگار خود جایگزین کردهاند.آنچه در این مقاله به آن پرداختهشدهاست، بررسی و روشن کردن یک جای نام وطرح دو احتمال در مورد جای نام دیگری در شاهنامه است که از حیث جغرافیایی با جای نام مورد بحث کاملاً انطباق دارد. فردوسی در شاهنامه دو جا به ذکر «رودآبد» پرداخته که از نظر شاهنامه پژوهان شناخته شده نیست و ناشناختگی نام این شهر مایة برآشفتگی بسیار شده است. در این مقاله سعی شده ، به بررسی مکان این بوم و همسانی نام این شهر با «زورابد» شهری در نزدیکی سرخس با قدمت تاریخی پرداخته شود.نتیجه پژوهش حاضر، پیشنهاد این نکته است که«رودآبد» شاهنامه همان شهر «زورآبد»یا «زورآباد» تربت جام است که با نام جدید صالح آباد به پویایی و قدمت تاریخی خود ادامه حیات میدهد.
An Investigation of the Location of Rudabad in Ferdowsi’s Shahnameh
نویسندگان [English]
Morteza Charmagi Omrani
Associate Professor, Payam Nour University
چکیده [English]
No outstanding research has been done regarding the location of places in Shahnameh. Moreover, the records of some of these places in manuscripts and copies of Shahnameh are inaccurate. Scribes of Shahnameh have made no attempt to record these names in a perfect way and, at times, they have deliberately replaced them with the names and familiar words of their age. This study deals with clarifying of a place name and proposes two possibilities as to another place name in Shahnameh which accords geographically with the discussed name. Ferdowsi mentions the name Rudabad twice in Shahnameh which is unknown to researchers, and has led to some confusion. It is tried in this study to locate this region and to find whether it is possible to identify it with Zurabad, a city near Sarakhs. The results suggest that the Rudabad of Shahnameh is the same city as Zurabad or Zurabād of Torbat Jām, today called Salehabād.
کلیدواژه ها [English]
Shahnameh, Rudabad, Zurabad, Salehabād, Zurabād
مراجع
فهرست منابع
الف) کتاب ها
احمدی، محمّد. (1391 ). سرخس ناصری. با مقدّمة سیّد حسین رئیس السّادات. مشهد: آستان قدس رضوی.
افشار، ایرج. (1390). کتابشناسی فردوسی و شاهنامه. چ اول. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
بامداد، مهدی. (1344). آثار تاریخی و سرخس. تهران: انجمن آثار ملّی.
بنداری، فتح بن علی. (1970 م ). شاهنامة بنداری. تهران.
بیهقی، ابوالفضل. (1388). تاریخ بیهقی. مقدّمه تصحیح و تعلیقات و فهرست ها از محمّد جعفر یاحقی و مهدی سیّدی. تهران: سخن.
پاپلی یزدی، محمّد حسین. ( 1367). فرهنگ آبادی ها و مکان های مذهبی کشور. مشهد: بنیاد پژوهشی اسلامی آستان قدس رضوی.
جوینی، عطاملک. (1387). تاریخ جهانگشا. براساس نسخة قزوینی به اهتمام احمد خاتمی. چاپ اول. ج اول. تهران: نشر علم.
حموی، یاقوت. (1362). گزیده مشترک یاقوت حموی. ترجمة محمّد پروین گنابادی. چاپ دوم. تهران: امیر کبیر.
زنجی سجزی، محمود بن عمر بن محمود بن منصور القاضی. (1372). مهذبالاسماء فی مرتّب الحروف و الاشیاء. به تصحیح محمّد مصطفوی. ج1.تهران: علمی و فرهنگی.
سعیدی، عباس. (1354). سرخس دیروز و امروز. تهران: توس.
سنائی، ابوالمجد مجدود بن ادم. (1380). دیوان. به تصحیح مدرّس رضوی. چاپ پنجم. تهران: سنایی.
سورآبادی، ابوبکرعتیق. (1381). تفسیر سورآبادی. به تصحیح سعیدی سیرجانی. تهران: فرهنگ نشر نو.
سیدی، مهدی و دیگران. (1373). زورآباد جام. چاپ اول. مشهد: محقق.
----------- و نادره سیدی و اشرف السادات میرکمالی. (1383). فرهنگ جغرافیای تاریخی ترکمنستان. چ اول. رایزنی فرهنگی ایران در ترکمنستان: انتشارات الهدی.
شجاعی مهر، حسن. (1392). درآمدی در جغرافیای تاریخی فرارود. چ اول. تهران: انتشارات سمت.
شفیعی کدکنی، محمد رضا. (1393). درویش ستیهنده (شیخ جام). چاپ اول. تهران: انتشارات سخن.
شهیدی مازندرانی، حسین (بیژن). (1374). راهنمای نقشه جغرافیایی شاهنامه فردوسی. چ دوم. موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاف.
---------------- .( 1377 ). فرهنگ شاهنامه (نام کسان و جای ها). تهران: نشر بلخ وابسته به بنیاد نیشابور.
فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه. به تصحیح جلال خالق مطلق. جلدهای اول. دوم. چهارم و نهم. چ اول. تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
------------. ( 1375 ). شاهنامه. به کوش پرویز اتابکی بر اساس (چاپ ژول مول ). ج اول. چ اول. تهران: علمی فرهنگی.
------------. (1386 ). شاهنامه. به کوشش مهدی قریب. ج اول. چ 1. تهران: دوستان.
------------. (1387 ). شاهنامه. تحت نظر ی. ا.برتلس. به کوشش سعید حمیدیان. جلد 2. چ 9. تهران: قطره.
کزازی، میرجلال الدین. (1381). نامة باستان. ج 2. تهران: سمت.
----------------. ( 1392 ). دفتر دانایی و داد (بازنوشت شاهنامه). چ اول. تهران: معین.
گای. لسترنج. (1337). جغرافیای تاریخی سرزمین های خلافت شرقی. ترجمه محمود عرفان. تهران: بنگاه ترجمه و نشرکتاب.
محمد غزنوی، خواجه سدیدالدین. (1340). مقامات ژنده پیل. تصحیح حشمت الله سنندجی. تهران.
مقدسی، ابو عبدالله محمد. (1361). احسن التقاسیم. ترجمه دکتر علینقی منزوی. تهران: شرکت سهامی مولفان.
ناتل خانلری، پرویز. (1377). تاریخ زبان فارسی. جلد 2. چاپ ششم. تهران: فردوس.
ب) مقاله ها
آیدنلو، سجاد. (1389). «مافرخّان نام مکانی در شاهنامه». نامة فرهنگستان. دوره 11. تابستان شماره 2. پیاپی 42. 82 – 86.
اقتداری، احمد. (1389). «دانش جغرافیایی فردوسی درست است». پژوهش های ایران شناسی. ج 20. 72 مقالة اهدا شده به دکتر محمّد امین ریاحی. تهران: بنیاد موقوفات ایرج افشار. 20 – 30 .
تهامی، مرتضی و مراد کاویانی راد. (1394). «جای نام شناسی سرحدات ایران از منظر شاهنامه فردوسی». فصلنامه ژئوپلوتیک. سال یازدهم. ش دوم. تابستان 94. 89-114.
یاحقی، محمّد جعفر. (1391). «دو جای نام ناشناخته در شاهنامه». جستاری های ادبی. شماره 179. سال چهل و پنجم زمستان 91. 1-17.
ج) پایان نامه ها
ملایی،حسن.(1393). واژهنامة گویش روستای سریش از توابع سبزوار. پایاننامة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی. به راهنمایی محسن صادقی. دانشگاه پیام نور مرکز نیشابور.
ابتدای صفحه